Globalna gorączka 5G: lawina modernizacji, niebotyczne sygnały i pożegnanie z 3G

Podsumowanie kluczowych faktów

Ekspansja 5G i 6G na horyzoncie: Regulatorzy na całym świecie przyspieszyli wdrażanie sieci nowej generacji. W USA FCC podjęła działania, aby przyspieszyć wdrażanie 5G (a nawet utorować drogę dla 6G), poprzez zniesienie lokalnych barier biurokratycznych przy budowie masztów ^[1]. Na całym świecie trwają główne aukcje pasma 5G – Indie przygotowują się do mega-aukcji obejmującej prawie 10 pasm (w tym debiutujące górne pasmo 6 GHz) ^[2], Sri Lanka właśnie ogłosiła pierwszą aukcję 5G (z zamiarem przydzielenia częstotliwości w ciągu dwóch miesięcy) ^[3], a Turcja zaplanowała długo oczekiwaną aukcję 5G na 16 października przed uruchomieniem usług w kwietniu 2026 roku ^[4]. Europejscy regulatorzy uwalniają ultraszybkie częstotliwości mmWave (Wielka Brytania w tym miesiącu przeprowadza aukcję licencji na wysokie pasma 26 GHz i 40 GHz w miastach), a nawet badają widmo terahercowe dla przyszłych sieci 6G ^[5].
Mocne posunięcia operatorów: Operatorzy telekomunikacyjni ogłosili odważne działania, aby wyprzedzić rywali. W Wielkiej Brytanii BT (EE) wyznaczył ambitny cel – 99% pokrycia populacji samodzielną siecią 5G do 2030 roku, czyli aż cztery lata przed konkurencją – wykorzystując nowe radia Ericssona, które czterokrotnie zwiększają pojemność uplinku ^[6]. W USA Verizon połączył siły z jednostką Vernova firmy GE, aby łączyć inteligentne sieci energetyczne za pomocą prywatnych sieci LTE/5G dla firm użyteczności publicznej ^[7] ^[8]. Vodafone rozwija się w Europie Wschodniej, zgadzając się na przejęcie bazy klientów abonamentowych Telekom Romania Mobile (podczas gdy partner Digi przejmuje klientów na kartę) w ramach transakcji o wartości 70 mln euro ^[9]. Liderzy branży, tacy jak Telefónica, apelują do regulatorów o umożliwienie większej liczby fuzji – zauważając, że w Europie działa 41 oddzielnych operatorów telekomunikacyjnych z ponad 500 tys. abonentów każdy (w porównaniu do zaledwie pięciu w USA) – aby poprawić skalę i efektywność ^[10]. „Wystarczy tylko trochę zluzować hamulec i pozwolić rynkowi się skonsolidować” – argumentował CEO Telefónica Marc Murtra, podkreślając rozdrobnienie europejskiego sektora ^[11].
3G żegnaj, 5G witaj:Globalne wycofywanie starszych sieci 2G i 3G przyspiesza, aby uwolnić pasmo dla szerokopasmowego internetu. Sieci 3G w Europie zostały w dużej mierze zdemontowane, a większość krajów UE planuje wycofać 2G do 2030 roku ^[12]. W USA główni operatorzy już wyłączyli 3G w 2022 roku i są na dobrej drodze do zakończenia pozostałych usług 2G około 2025 roku ^[13]. Nawet rynki rozwijające się starają się nadrobić zaległości: na przykład Izrael wyznaczył koniec 2025 roku jako termin wyłączenia wszystkich sygnałów 2G i 3G (wymagając od wszystkich użytkowników przejścia na telefony 4G/5G VoLTE do 2026 roku) ^[14]. A w Gambii rząd zatwierdził inwestycję w wysokości 95 milionów dolarów, aby zmodernizować państwowego operatora Gamcel – obecnie korzystającego ze starej technologii 2G/3G – poprzez modernizację każdej stacji do 4G i 5G. „Jesteśmy jedynym operatorem działającym obecnie na 2G i 3G. Każdy inny operator na tym rynku ma 4G lub 5G” – ubolewała dyrektor generalna Gamcel Fatou Fatty, podkreślając pilną potrzebę modernizacji ^[15]. Zgodnie z nowym planem wszystkie maszty Gamcel zostaną zmodernizowane do 4G/5G, a starsze sieci zostaną wycofane, co w końcu pozwoli firmie dorównać konkurencji ^[16].
Innowacje 5G odblokowują nowe możliwości: Sieci mobilne nowej generacji umożliwiają przełomy, które kiedyś wydawały się science fiction. W tym miesiącu, po raz pierwszy na świecie, kuwejcka firma Zain przeprowadziła 12 000 km zdalną operację – lekarz w Kuwejcie z powodzeniem operował pacjenta w Brazylii – wykorzystując ultraszybkie łącze 5G o przepustowości 80 Mb/s i ultraniskich opóźnieniach ^[17]. Prezes Zain określił to osiągnięcie jako „poważny krok w kierunku rozkwitającej cyfrowej przyszłości”, a niezawodne, rzeczywiste połączenie umożliwiło precyzyjne sterowanie robotem na całym świecie. Tymczasem operatorzy wreszcie realizują zaawansowane możliwości 5G: funkcje takie jak network slicing (dedykowane wirtualne sieci dla przedsiębiorstw) przeszły z fazy testów do komercyjnego wdrożenia (nowa usługa T‑Priority T-Mobile i sieć Frontline Verizon to pierwsze przykłady) ^[18]. Pojawia się też nowa generacja urządzeń 5G skoncentrowanych na IoT – tzw. Reduced-Capability (RedCap) 5G. Analitycy branżowi przewidują, że rok 2025 będzie przełomowym rokiem dla tych tanich urządzeń 5G, zauważając, że po raz pierwszy producenci urządzeń i operatorzy są w pełni zgodni co do wdrożenia RedCap ^[19]. Nawet najnowszy smartwatch Apple obsługuje już 5G RedCap, co sygnalizuje szerokie wsparcie branży dla tej technologii. RedCap wypełnia ważną lukę: oferuje znacznie lepszą prędkość i opóźnienia niż standardy IoT oparte na 4G (takie jak LTE-M czy NB-IoT), ale z tańszymi, prostszymi modemami niż pełne 5G – idealne dla urządzeń noszonych, czujników i inteligentnych urządzeń przemysłowych ^[20].
IoT, Szerokopasmowy Internet i nie tylko: Globalne wykorzystanie mobilnego internetu nadal rośnie – ale nierównomiernie. Sieci 5G obejmują obecnie szacunkowo 54% światowej populacji (około 4,4 miliarda ludzi) ^[21], jednak około 3,1 miliarda ludzi pozostaje offline pomimo życia w zasięgu sieci ^[22]. Ta „luka w użytkowaniu” – wynikająca głównie z barier finansowych i braku umiejętności cyfrowych – jest dziesięciokrotnie większa niż luka w zasięgu. „Dostęp do internetu przynosi ogromne i niezaprzeczalne korzyści społeczno-ekonomiczne… Usunięcie pozostałych barier jest kluczowe,” mówi Dyrektor Generalny GSMA Vivek Badrinath, wzywając do działań na rzecz zamknięcia tej cyfrowej przepaści ^[23]. Z drugiej strony, rosnące zapotrzebowanie na łączność popycha sieci w stronę nieba. Operatorzy sięgają po satelity, aby rozszerzyć zasięg tam, gdzie wieże nie mogą dotrzeć. W USA T-Mobile rozszerzył swoją usługę satellite-to-cell opartą na SpaceX Starlink poza samą obsługę wiadomości tekstowych – umożliwiając teraz korzystanie z popularnych aplikacji, takich jak WhatsApp, Google Maps, a nawet X (Twitter) w odległych „martwych strefach” ^[24]. Telefony automatycznie połączą się z satelitą, gdy sygnał naziemny zawiedzie, zapewniając podstawowe dane dla kluczowych aplikacji. „Ludzie są podekscytowani, że telefon w ich kieszeni może połączyć się z kosmosem – to właściwie telefon satelitarny bez konieczności kupowania dodatkowego sprzętu,” powiedział wiceprezes T-Mobile Jeff Giard podczas wdrażania usługi dla użytkowników ^[25]. A w Kanadzie Bell i partner AST SpaceMobile właśnie zakończyli pierwsze w kraju bezpośrednie połączenia satelitarne do telefonu komórkowego oraz sesję transmisji danych, udowadniając, że standardowe smartfony mogą łączyć się z satelitami na niskiej orbicie okołoziemskiej, zapewniając szerokopasmowy internet – to zapowiedź planowanej komercyjnej usługi obejmującej 5,7 mln km² odległych terenów do 2026 roku ^[26].
Bezpieczeństwo i perspektywy branży: Branża telekomunikacyjna staje w obliczu nowych wyzwań związanych z bezpieczeństwem, nawet w miarę wprowadzania innowacji. Pod koniec września amerykańscy agenci udaremnili bezprecedensowe zagrożenie, przejmując ponad 300 nielegalnych urządzeń typu SIM-server oraz ponad 100 000 kart SIM, które były zgromadzone w pobliżu Nowego Jorku – była to nielegalna instalacja zdolna do zalania sieci komórkowych ruchem lub nawet wyłączenia komunikacji alarmowej 911 ^[27]. Urzędnicy ostrzegli, że potencjalne zakłócenia wynikające z tego procederu „farmy SIM” „nie mogą być niedoceniane”, zwłaszcza że zostały ujawnione podczas obrad Zgromadzenia Ogólnego ONZ ^[28]. Operatorzy są również wyczuleni na zaawansowany technologicznie szpiegostwo: powiązana z Chinami kampania hakerska zidentyfikowana w tym roku przeniknęła do kilku amerykańskich sieci telekomunikacyjnych, wykorzystując luki w zabezpieczeniach routerów i zapór sieciowych ^[29]. W odpowiedzi operatorzy wzmacniają swoje systemy i współpracują z rządami w celu zwiększenia ochrony. Pomimo tych przeciwności, ogólne perspektywy branży są ostrożnie optymistyczne. Europejskie akcje telekomunikacyjne notują wzrosty w związku z nadziejami na konsolidację rynku i nowe źródła przychodów, a operatorzy tacy jak BT podkreślają ogromne korzyści gospodarcze płynące z łączności nowej generacji (potencjalnie setki miliardów dolarów wpływu na PKB) ^[30]. Podsumowując: technologie oparte na GSM – od 4G i 5G po nadchodzące 6G – nadal łączą coraz więcej ludzi i rzeczy w przełomowy sposób. Dzięki solidnym inwestycjom, mądrej polityce i czujności wobec zagrożeń, branża mobilna jest gotowa odblokować bezprecedensową wartość w nadchodzących latach, jednocześnie ostatecznie niwelując pozostałe cyfrowe podziały ^[31].

Spektrum i regulatory przyspieszające rozwój

Stany Zjednoczone – Przyspieszenie wdrażania 5G (i 6G): Amerykańscy regulatorzy agresywnie usuwają przeszkody, aby przyspieszyć rozwój szerokopasmowej sieci mobilnej. 30 września Federalna Komisja Łączności USA (FCC) przyjęła nowe zasady mające na celu usprawnienie budowy infrastruktury bezprzewodowej w całym kraju, aby zapobiec „bezprawnemu blokowaniu” lokalizacji masztów 5G przez władze stanowe i lokalne ^[32]. Inicjatywa „Build America” daje FCC uprawnienia do pomijania lokalnych opóźnień w wydawaniu pozwoleń, a nawet wprowadzenia przyspieszonej procedury „rocket docket” w celu rozstrzygania sporów dotyczących masztów ^[33]. Komisarz FCC Brendan Carr zauważył, że te działania – wraz z wysiłkami na rzecz udostępnienia większej ilości widma – są kluczowe, aby sprostać rosnącemu zapotrzebowaniu na dane i utrzymać pozycję USA jako lidera w dziedzinie łączności bezprzewodowej ^[34]. FCC przedstawiła również plan nadchodzących aukcji widma: w planie na rok budżetowy 2026 przewidziano aukcję pozostałych częstotliwości AWS-3 ze średniego pasma do czerwca 2026 r. oraz rozważenie nowych pasm (takich jak górne 4 GHz i niewykorzystane częstotliwości 600 MHz) do dalszych licytacji ^[35]. Tymczasem Krajowa Administracja Telekomunikacji i Informacji (NTIA) analizuje nowe zakresy widma od 1,6 GHz do 7 GHz jako potencjalnych kandydatów dla 5G/6G ^[36]. Krótko mówiąc, amerykańscy decydenci intensywnie działają, aby ominąć biurokrację i udostępnić więcej pasma radiowego, licząc na przyspieszenie wdrażania 5G, a nawet przygotowanie gruntu pod 6G.

Azja – Najważniejsze aukcje od Indii po Sri Lankę: W całej Azji regulatorzy szybko podjęli działania w sprawie pasm dla 5G. W Indiach urząd telekomunikacyjny TRAI ogłosił plany ogromnej sprzedaży pasma obejmującej prawie dziesięć zakresów ^[37]. Po raz pierwszy Indie wystawią na aukcję pożądane częstotliwości z zakresu górnego 6 GHz (6425–7125 MHz), przeznaczone specjalnie dla zaawansowanych usług 5G/6G ^[38]. Nadchodząca aukcja (planowana na 2024 rok) obejmuje także szeroki zakres pasm niskich, średnich i wysokich – od niskopasmowych 600 MHz i 700 MHz, przez liczne pasma średnie (800, 900, 1800, 2100, 2300 MHz itd.), aż po 3,5 GHz i 26 GHz mmWave ^[39] ^[40]. Po słabym zainteresowaniu w ostatnich aukcjach, TRAI prowadzi obecnie konsultacje, jak przyciągnąć więcej oferentów, potencjalnie poprzez obniżenie cen wywoławczych i nawet dopuszczenie nowych uczestników (np. przedsiębiorstw) do bezpośredniego udziału w licytacji pasma ^[41]. Celem jest zwiększenie konkurencji i zapewnienie, że cenne częstotliwości nie pozostaną niesprzedane (w poprzednich aukcjach nie sprzedano pasm o wartości miliardów dolarów) ^[42]. Tymczasem na Sri Lance regulatorzy w końcu rozpoczęli pierwszą aukcję 5G w kraju po latach opóźnień. 3 października urzędnicy wydali oficjalne zawiadomienie o przydziale pasma 5G ^[43]. Aukcja potrwa około 40 dni i ma zakończyć się do grudnia, torując drogę operatorom ze Sri Lanki do uruchomienia komercyjnych usług 5G na początku 2026 roku ^[44]. Przywódcy rządu stwierdzili, że ten krok wzmocni infrastrukturę cyfrową i pobudzi wzrost we wszystkich branżach – od inteligentnego rolnictwa po telemedycynę – gdy tylko 5G zostanie uruchomione ^[45] ^[46].

Bliski Wschód – Nowa era 5G w Turcji i krajach Zatoki: Kilka krajów Bliskiego Wschodu również uwalnia pasma radiowe dla usług nowej generacji. W szczególności Turcja – dotychczas opóźniona we wdrażaniu 5G – potwierdziła, że długo oczekiwany przetarg na pasmo 5G odbędzie się 16 października 2025 ^[47]. Minister telekomunikacji Turcji ogłosił, że wszyscy trzej operatorzy komórkowi (Turkcell, Türk Telekom i Vodafone Turkey) zostali dopuszczeni do udziału na podstawie istniejących licencji GSM/4.5G ^[48]. Aukcja obejmie 11 bloków częstotliwości o łącznej szerokości 400 MHz w pasmach 700 MHz i 3,5 GHz, z minimalną łączną ceną ustaloną na około 2,1 mld dolarów ^[49]. Co istotne, licencje będą wymagały od operatorów uruchomienia usług 5G do 1 kwietnia 2026 ^[50] – co w końcu przyniesie 5G tureckim konsumentom po latach oczekiwań. (Dla porównania, obecne licencje mobilne w Turcji wygasają dopiero w 2029 roku; po tym czasie zacznie obowiązywać nowy system autoryzacji z podziałem przychodów, regulujący erę po-4G ^[51].) W innych częściach regionu kraje Zatoki, które były pionierami 5G, dążą obecnie do całkowitego wyłączenia starszych sieci – na przykład Izrael planuje całkowite wyłączenie 2G i 3G do końca 2025 roku, aby przeznaczyć te częstotliwości na potrzeby 4G/5G ^[52], co jest agresywnym harmonogramem, odzwierciedlającym działania w ZEA i Arabii Saudyjskiej. Te decyzje dotyczące pasma i polityki w Azji i na Bliskim Wschodzie podkreślają globalny wyścig w przyspieszaniu dostępu do mobilnego internetu nowej generacji.

Europa – Aukcje pasma wysokiego i planowanie 6G: Europejscy regulatorzy również posunęli naprzód swoje agendy dotyczące widma. W Wielkiej Brytanii Ofcom rozpoczął w tym miesiącu pierwszą w kraju aukcję wysokopasmowego widma milimetrowej fali 5G ^[53]. Na sprzedaż wystawiono dziesiątki licencji w pasmach 26 GHz i 40 GHz – to ogromne 6,25 GHz całkowitej przepustowości – z myślą o wdrożeniu ultraszybkiego 5G w największych miastach ^[54]. Ofcom przez ostatni rok usuwał dotychczasowych użytkowników (takich jak łącza bezprzewodowe) z tych pasm i sprawdzał oferentów; teraz etap licytacji rozpoczyna się w październiku ^[55]. Częstotliwości mmWave mogą zapewnić wielogigabitowe prędkości i niskie opóźnienia na krótkich dystansach. Regulatorzy twierdzą, że może to umożliwić nowe zastosowania konsumenckie i biznesowe – od AR/VR i gier w chmurze po inteligentne fabryki i łączność na stadionach ^[56]. W innych częściach Europy władze posunęły naprzód plany dotyczące pasma średniego: Francja przydziela dedykowane pasmo 3,8 GHz dla przemysłowych sieci 5G, Hiszpania przygotowuje aukcję 26 GHz, a Polska właśnie wznowiła swoją wstrzymaną aukcję pasma C, między innymi. Patrząc dalej w przyszłość, Europa spogląda już w stronę 6G. Komisja Europejska i CEPT rozpoczęły wstępne badania nad kandydackimi pasmami częstotliwości terahercowych, które mogą stanowić podstawę 6G w latach 30. XXI wieku ^[57] ^[58]. Badając już teraz widmo powyżej 100 GHz, planiści UE mają nadzieję przygotować grunt pod przyszłą standaryzację 6G. Podsumowując, w całej Europie widzimy podwójne podejście: wdrażanie 5G w wyższych częstotliwościach dla nowej pojemności, przy jednoczesnym rozpoczęciu długofalowych badań nad sieciami przyszłości.

Inicjatywy operatorów komórkowych i ruchy rynkowe

Wielka Brytania – Ambicje BT dotyczące 5G: Brytyjska grupa telekomunikacyjna BT (EE) przedstawiła odważną mapę drogową rozwoju sieci, mającą na celu wyprzedzenie konkurentów w erze 5G. Firma ogłosiła plany osiągnięcia 99% pokrycia populacji zasięgiem 5G w Wielkiej Brytanii do 2030 roku, wykorzystując technologię samodzielnego 5G (5G SA) ^[59]. Ten cel jest aż o cztery lata wcześniejszy niż założenia rządu i harmonogramy konkurentów BT. Aby to osiągnąć, BT wdroży nowe urządzenia, takie jak najnowsze radia 5G firmy Ericsson, które czterokrotnie zwiększają pojemność uplinku, poprawiając zasięg i wydajność sieci, zwłaszcza w aplikacjach wymagających dużego przesyłu danych w górę ^[60]. Jeśli się powiedzie, pokrycie BT w 2030 roku praktycznie obejmie niemal cały kraj sygnałem 5G. Przedstawiciele BT twierdzą, że wczesne inwestycje w szerokie pokrycie i zaawansowane funkcje 5G zwrócą się dzięki umożliwieniu ogólnokrajowych usług smart (od czujników IoT po aplikacje AR/VR) oraz przyciągnięciu klientów biznesowych, którzy wymagają niezawodnej powszechności. Agresywny plan zwiększa presję na brytyjskich konkurentów (takich jak Vodafone i Three, które same są w trakcie fuzji), by przyspieszyli swoje plany wdrożenia 5G. Plan ten wpisuje się również w szerszą strategię sieciową BT, obejmującą wyłączenie 3G do 2023 roku, a nawet 2G do końca dekady, w miarę jak 5G przejmuje dominację.

Ameryka Północna – Verizon stawia na inteligentne sieci energetyczne: W Stanach Zjednoczonych Verizon rozszerza zasięg swojej sieci 5G poza konsumentów, wchodząc w kluczowe branże. Na początku października Verizon Business ogłosił współpracę z GE Vernova (dział energetyczny GE), aby pomóc w modernizacji sieci energetycznych za pomocą prywatnych sieci bezprzewodowych ^[61]. Verizon integruje platformę MDS Orbit firmy GE Vernova – przemysłowe rozwiązanie bezprzewodowe – do swojej oferty dla firm energetycznych ^[62]. Celem jest zapewnienie operatorom sieci energetycznych niezawodnej, bezpiecznej łączności LTE/5G do sterowania stacjami transformatorowymi, inteligentnymi licznikami i zespołami terenowymi. Verizon twierdzi, że te prywatne sieci będą wspierać ogromną transformację zachodzącą w energetyce (taką jak przejście na inteligentne sieci i odnawialne źródła energii), umożliwiając monitorowanie i automatyzację w czasie rzeczywistym. System GE Vernova może przesyłać dane SCADA, głos oraz ruch sterujący o niskich opóźnieniach w pasmach licencjonowanych lub nielicencjonowanych, a nawet przez Wi-Fi, działając jako elastyczny szkielet komunikacyjny dla firm energetycznych ^[63]. Działania Verizon opierają się na istniejącej publicznej sieci 5G, oferując dedykowane „wycinki sieci” lub infrastrukturę dla branż o specjalistycznych potrzebach (energetyka, produkcja itp.). Odzwierciedla to także szerszy trend operatorów telekomunikacyjnych, którzy poszukują nowych źródeł przychodu na rynkach biznesowych i IoT – wykraczając poza nasycenie rynku smartfonów konsumenckich – wykorzystując możliwości 5G do cyfryzacji innych sektorów.

Europa – konsolidacja transgraniczna i transakcje: Europejscy operatorzy telekomunikacyjni realizują strategiczne transakcje, aby zwiększyć skalę działania i uprościć działalność na silnie rozdrobnionym rynku. Najważniejszym wydarzeniem była umowa Vodafone w Rumunii: pod koniec września Vodafone Group i rumuńska Digi zgodziły się na podział Telekom Romania Mobile, trzeciego co do wielkości operatora w kraju. Vodafone przejmie abonamentowych klientów mobilnych i działalność biznesową Telekom Romania za około 30 mln euro, podczas gdy Digi przejmie bazę użytkowników na kartę za około 40 mln euro ^[64] ^[65]. Cała transakcja o wartości 70 mln euro, zatwierdzona już przez rumuńskich regulatorów, skutecznie dzieli aktywa Telekom Romania Mobile (wcześniej należącego do OTE/Deutsche Telekom) pomiędzy dwóch nabywców. Dyrektor generalna Vodafone, Margherita Della Valle, powiedziała, że ten ruch „wzmacnia naszą pozycję w Rumunii”, zwiększając skalę i zasoby częstotliwości, co pozwoli na większe inwestycje w jakość sieci ^[66]. Rzeczywiście, transakcja zapewni Vodafone Romania większy udział w rynku abonentów, co pozwoli lepiej konkurować z liderem rynku, firmą Orange. W szerszym ujęciu w Europie, fuzje i przejęcia to gorący temat, ponieważ operatorzy twierdzą, że na kontynencie jest zbyt wielu graczy. Nowy dyrektor generalny Telefóniki, Marc Murtra, otwarcie mówi, że około 40 operatorów komórkowych w Europie to sytuacja nie do utrzymania, zwłaszcza w porównaniu z USA lub Chinami, gdzie działa tylko 3–5 dużych operatorów ^[67]. On i inni prezesi apelują do regulatorów UE o złagodzenie barier antymonopolowych, aby umożliwić fuzje transgraniczne lub krajowe połączenia, które mogłyby stworzyć silniejsze, bardziej efektywne paneuropejskie telekomy ^[68] ^[69]. W tym roku już widać pewne ruchy: Orange i MasMovil uzyskały zgodę na fuzję w Hiszpanii (tworząc nowego operatora nr 2), a Telenor dąży do połączenia swoich operacji na rynkach takich jak Dania i Azja. Nawet w Pakistanie, kraju rozwijającym się, trwa konsolidacja – tamtejszy regulator właśnie dał zielone światło na przejęcie Telenor Pakistan przez lokalnego operatora PTCL (Ufone) ^[70]. Europejskie lobby telekomunikacyjne (ETNO i GSMA) argumentuje, że więksi operatorzy mieliby więcej kapitału na inwestycje w 5G, światłowody i innowacje, co długoterminowo przyniosłoby korzyści konsumentom. Chociaż regulatorzy pozostają ostrożni wobec potencjalnych podwyżek cen, rośniema sens, że pewna konsolidacja jest nieunikniona, aby zapewnić ekonomiczną opłacalność sieci 5G w Europie.

Azja – Odrodzenie państwowych operatorów i rodzima technologia: W Azji Południowej godną uwagi inicjatywą operatora jest działanie indyjskiego BSNL (Bharat Sanchar Nigam Limited), państwowego operatora. Po latach pozostawania w tyle za prywatnymi rywalami, BSNL rozpoczyna obecnie szybką modernizację – planuje zaktualizować wszystkie swoje wieże 4G do 5G w ciągu 6–8 miesięcy ^[71]. Zostało to ogłoszone przez indyjskiego ministra telekomunikacji Jyotiradityę Scindię na forum gospodarczym, co stanowi kamień milowy w dążeniu Indii do samowystarczalności telekomunikacyjnej. BSNL posiada około 92 000 wież w całym kraju, a wdrażanie 4G rozpoczęło się dopiero niedawno (z wykorzystaniem rodzimego stosu technologicznego). Teraz te lokalizacje 4G zostaną zmodernizowane do 5G do połowy 2024 roku, co w praktyce zapewni BSNL ogólnokrajowy zasięg 5G niemal z dnia na dzień po zakończeniu prac ^[72]. Minister podkreślił, że to podejście – wykorzystanie rodzimego stosu 4G/5G BSNL, opracowanego przez lokalne firmy (C-DoT, Tejas Networks i TCS) – plasuje Indie wśród nielicznych krajów posiadających kompleksowe, krajowe rozwiązanie telekomunikacyjne ^[73]. Dzięki „dogfoodingowi” własnej technologii Indie dążą do budowy bardziej samowystarczalnej infrastruktury cyfrowej. Scindia pochwalił się nawet, że Indie „przodują na świecie pod względem tempa wdrażania 5G”, twierdząc, że zasięg obejmuje 99,8% indyjskich dystryktów po zaledwie roku prywatnych wdrożeń 5G ^[74]. (Prywatni operatorzy Jio i Airtel rzeczywiście wdrażają 5G w zawrotnym tempie od końca 2022 roku). Dzięki dołączeniu BSNL, 5G dotrze do obszarów wiejskich i odległych, których prywatni operatorzy jeszcze nie objęli, ponieważ BSNL ma obowiązek świadczenia usług powszechnych. Wsparcie rządu poprawiło także kondycję BSNL – firma osiągnęła w tym roku zysk operacyjny po długim okresie strat, a jej baza abonentów wzrosła z 87 milionów do 91 milionów ostatnio ^[75]. Wszystkie te działania – konsolidacja w niektórych miejscach, agresywne inwestycje w innych – pokazują, że operatorzy na całym świecie przygotowują się do ery 5G, czy to poprzez fuzje, partnerstwa, czy przyspieszone modernizacje.

Modernizacje sieci i wyłączanie 2G/3G

Wraz z przyspieszeniem wdrażania 5G i światłowodów, operatorzy na całym świecie stopniowo wycofują starsze sieci 2G i 3G, które niegdyś były filarami komunikacji mobilnej. Przeznaczenie pasma tych starszych sieci na nowe technologie jest kluczowe dla poprawy pojemności 4G i 5G. W Europie 3G zostało już praktycznie wycofane – większość operatorów UE wyłączyła 3G w ciągu ostatnich 2–3 lat, gdy użytkownicy smartfonów przeszli na 4G/5G. Teraz uwaga skupia się na ostatnim dziedzictwie GSM: wiele krajów europejskich wyznaczyło terminy wyłączenia 2G GSM na lata 2025–2030 (ponieważ niektóre urządzenia IoT i roaming głosowy wciąż korzystają z 2G). Większość krajów UE planuje wyłączyć 2G najpóźniej do 2030 roku ^[76]. Na przykład operatorzy w Holandii i Irlandii zakończą działanie 2G w 2025 roku, a inni, jak Niemcy i Francja, do końca dekady, koordynując działania, aby najpierw zapewnić dostępność alternatywnych technologii (takich jak roaming VoLTE i sieci IoT o niskim poborze mocy). W Stanach Zjednoczonych wszyscy duzi operatorzy już wyłączyli usługę 3G – proces ten zakończono w 2022 roku ^[77]. 2G jest następne do wyłączenia: AT&T i T-Mobile wycofały 2G kilka lat temu, a Verizon planuje to zrobić do końca 2025 roku, co oznacza, że praktycznie wszystkie starsze sieci GSM/CDMA w USA znikną. To uwalnia cenne częstotliwości niskopasmowe dla LTE i 5G. Azja Wschodnia podąża podobną ścieżką – w Japonii i Korei Południowej nie ma już aktywnych sieci 2G/3G, a w Chinach 3G jest w dużej mierze wycofane, gdy miliony nowych stacji bazowych 5G są uruchamiane (choć 2G wciąż funkcjonuje, by obsługiwać starsze urządzenia). Nawet niektóre kraje rozwijające się podejmują odważne kroki: Izrael niedawno ogłosił, że całkowicie wyłączy wszystkie sieci 2G i 3G do 31 grudnia 2025 roku ^[78]. Od 2026 roku Izraelczycy będą potrzebować telefonów obsługujących VoLTE 4G lub 5G, aby korzystać z usług, ponieważ stare sieci zostaną wyłączone. Ten zdecydowany krok sprawi, że Izrael będzie jednym z pierwszych krajów, które całkowicie zrezygnują z 2G, podążając śladami zaawansowanych krajów Zatoki Perskiej (np. ZEA wyłączyły 2G, a Arabia Saudyjska planuje to zrobić w 2025 roku).

Podczas gdy rynki zaawansowane szybko się rozwijają, niektóre rynki wschodzące wciąż pracują nad przejściem na 4G i napotykają trudności w modernizacji przestarzałych sieci. Wyraźnym przykładem jest Gamcel w Gambii, jeden z małych, państwowych operatorów w Afryce Zachodniej. Do tej pory Gamcel był dosłownie dziesięciolecia w tyle – oferując jedynie 2G GSM i trochę 3G, bez żadnego 4G – podczas gdy konkurenci uruchamiali 4G, a nawet 5G. „Jesteśmy jedynym operatorem, który obecnie działa na 2G i 3G. Każdy inny operator na tym rynku ma 4G lub 5G”, przyznała z frustracją dyrektor generalna Gamcel, Fatou Fatty, ^[79]. Ta luka technologiczna zaszkodziła udziałowi Gamcel w rynku i jego rentowności. Jednak nadchodzi zmiana: rząd Gambii właśnie zatwierdził plan ratunkowy, w ramach którego lokalny inwestor zainwestuje 95 milionów dolarów (około 6,7 miliarda dalasi) w modernizację sieci Gamcel ^[80] ^[81]. Na mocy umowy (oczekującej na ostateczną akceptację przez rząd), wszystkie stacje bazowe Gamcel zostaną zmodernizowane do technologii 4G LTE i 5G, a jego „bardzo przestarzały” sprzęt 2G/3G zostanie wycofany ^[82]. Zainstalowany zostanie także nowoczesny system rozliczeniowy, aby wspierać nowe usługi. W zasadzie Gamcel zamierza przeskoczyć bezpośrednio z 3G na 4G/5G za jednym razem, w końcu dostarczając klientom szerokopasmowy internet mobilny. Inwestorem jest gambijska firma – to celowy wybór rządu, aby utrzymać dochody w kraju i zachować narodową kontrolę nad kluczową infrastrukturą telekomunikacyjną ^[83]. Urzędnicy mają nadzieję, że to partnerstwo publiczno-prywatne odwróci losy Gamcel i poprawi łączność w Gambii, ale wiąże się to z bolesną redukcją zatrudnienia (setkom pracowników oferowane są dobrowolne odejścia z odprawą) ^[84]. Jeśli jednak plan zostanie zrealizowany, do 2026 roku Gambia może przejść z głównie 2G do posiadania wielu sieci 4G/5G, co pokazuje, jak szybko można zniwelować lukę technologiczną.

W innych częściach Azji Południowej i Afryki rozgrywają się podobne historie: wielu operatorów wykorzystuje rozbudowę 4G jako krok w kierunku 5G, jednocześnie wyłączając 3G, aby skupić zasoby. W Keni na przykład Safaricom wyłączył 2G w niektórych obszarach podczas rozbudowy 4G. Natomiast w Południowej Afryce Vodacom i MTN przeznaczają pasmo 2G na LTE, pozostawiając 2G tylko dla najprostszych urządzeń do 2025 roku. Rządy również wspierają ten proces. Nigeria i Brazylia wydały zalecenia dla operatorów, aby w ciągu kilku lat przenieśli klientów z 3G i poprawili zasięg 4G w całym kraju. Główną przeszkodą w biedniejszych regionach jest koszt nowych urządzeń – wiele osób wciąż korzysta z podstawowych telefonów 2G. Organizacje takie jak GSMA promują ultratani smartfon 4G (poniżej 20 USD), aby nikt nie został wykluczony w wyniku wyłączania 2G/3G. Potrzeba tanich urządzeń została podkreślona w najnowszym raporcie GSMA, który wykazał, że telefon za 30 USD może umożliwić dostęp do internetu nawet 1,6 miliarda ludziom, którzy obecnie są wykluczeni cenowo ^[85] ^[86]. Zniwelowanie tej luki jest kluczowe w miarę modernizacji sieci.

Z drugiej strony, niektórzy operatorzy, którzy opóźniali modernizację, teraz robią to w rekordowym tempie. W szczególności BSNL w Indiach – który przez lata przegapił falę 4G – obecnie przeskakuje bezpośrednio z 3G na 4G i 5G w ciągu kilku miesięcy. Po uruchomieniu 4G w kilku regionach w 2022 roku, BSNL wykorzystuje swój nowy, rodzimy system 4G/5G, aby jednocześnie uruchomić 4G i 5G w całym kraju do połowy 2024 roku ^[87]. Minister łączności oświadczył, że wszystkie stacje 4G BSNL otrzymają radia 5G poprzez aktualizacje oprogramowania lub dodatki, a każda wieża BSNL (ponad 92 000) będzie oferować zasięg 5G do przyszłego roku ^[88]. Ta szybka rozbudowa jest wspierana przez pokaźne pakiety rządowe dla BSNL (ponad 10 miliardów dolarów finansowania) oraz wymóg, by sieć BSNL korzystała z technologii wyprodukowanej w Indiach. Własny rozwój był wyzwaniem, ale zakończył się sukcesem – podstawowe oprogramowanie i radia zostały opracowane przez indyjskie C-DOT i grupę Tata w zaledwie 22 miesiące ^[89]. Postęp BSNL ma strategiczne znaczenie dla Indii: zapewnia konkurencję z prywatnymi operatorami, rozszerza 5G na obszary wiejskie, które mogłyby zostać pominięte, i prezentuje indyjską technologię na arenie międzynarodowej. Finanse firmy również się poprawiły po wsparciu rządu – zyski operacyjne się podwoiły, a liczba abonentów powoli rośnie ^[90]. Liderzy zapowiadają, że kolejnym etapem będzie wykorzystanie 5G do typowo indyjskich zastosowań – od usług tłumaczenia opartych na AI (dla wielu języków Indii) po inteligentne rolnictwo. Krótko mówiąc, przyspieszona modernizacja BSNL pokazuje, jak opóźniony operator może się odrodzić, wdrażając nową technologię na szeroką skalę.

5G Standalone, IoT i innowacje nowej generacji

Wraz z globalną adopcją 5G, która jest już daleko poza wczesną fazą, uwaga przesuwa się na następną falę innowacji mobilnych – czyli w pełni niezależne sieci 5G, Internet Rzeczy oraz drogę do 6G. Kluczowym trendem jest wdrażanie sieci 5G Standalone (SA). W przeciwieństwie do wcześniejszego „Non-Standalone” 5G (które opierało się na rdzeniach 4G), Standalone 5G wykorzystuje nowy rdzeń 5G i może dostarczyć prawdziwy potencjał 5G: ultraniskie opóźnienia, wyższą niezawodność oraz możliwość dzielenia sieci na różne zastosowania. Po pewnych opóźnieniach w latach 2023–24, globalne wdrożenia 5G SA w końcu przyspieszają. Analiza branżowa firmy Omdia wskazuje, że rok 2025 będzie przełomowy dla wdrożeń 5G SA, ponieważ krytyczna masa operatorów uruchomi te zaawansowane sieci ^[91]. Wielu dużych operatorów w Chinach, USA i Europie już wdrożyło 5G SA dla wybranych użytkowników, a dziesiątki kolejnych mają zostać uruchomione w 2024 roku. Ta dynamika oznacza, że branża może zacząć realizować pełny potencjał 5G w takich obszarach jak masowa łączność IoT i sterowanie w czasie rzeczywistym. „Wraz z przyspieszeniem wdrożeń 5G SA, branża w końcu realizuje prawdziwy potencjał 5G,” powiedział Alexander Thompson, starszy analityk Omdia ^[92]. Standalone 5G stanowi także fundament pod rozwój 6G w przyszłości, ponieważ wiele koncepcji 6G (takich jak sieci natywnie oparte na AI i opóźnienia poniżej milisekundy) zakłada obecność rdzenia 5G opartego na chmurze.

Jednym z ekscytujących osiągnięć możliwych dzięki 5G SA jest pojawienie się urządzeń RedCap. RedCap (Reduced Capability 5G) to nowa klasa lekkich standardów urządzeń 5G, dostosowanych do Internetu Rzeczy i urządzeń noszonych. Urządzenia te cechują się niższą złożonością (i kosztem) niż pełnoprawne smartfony 5G, ale oferują lepszą wydajność niż starsze opcje IoT oparte na 4G. Według najnowszego raportu Omdia, rok 2025 będzie pierwszym, w którym ekosystem urządzeń i wsparcie sieciowe dla 5G RedCap zbiegną się na dużą skalę, umożliwiając dynamiczny rozwój urządzeń RedCap ^[93]. W rzeczywistości już pod koniec 2024 roku pojawił się jeden z pierwszych komercyjnych gadżetów RedCap – hotspot 5G w formie dongla wprowadzony przez T-Mobile US – a kolejne są już w drodze ^[94]. Nawet Apple dało RedCap swoje poparcie: najnowszy Apple Watch (Series X) zawiera modem 5G działający w trybie RedCap ^[95]. Oznacza to, że zegarek może łączyć się bezpośrednio z sieciami 5G w celu transmisji danych, ale przy niższym zużyciu baterii i niższym koszcie niż pełnoprawny telefon 5G. RedCap to w istocie 5G dla IoT – usuwa niektóre możliwości wysokoprzepustowe, których czujniki IoT nie potrzebują, co skutkuje tańszymi chipsetami i dłuższą żywotnością baterii, a jednocześnie oferuje znacznie lepszą wydajność niż 4G LTE-M czy NB-IoT. Analitycy zauważają, że RedCap wypełnia ważną lukę: może zapewnić przepustowość rzędu kilkudziesięciu Mbps (w porównaniu do setek kilobitów w NB-IoT) i opóźnienia odpowiednie dla aplikacji czasu rzeczywistego, a moduły mogą być niemal tak samo energooszczędne jak te 4G IoT. To sprawia, że RedCap idealnie nadaje się do takich zastosowań jak zestawy AR/VR, czujniki przemysłowe, drony czy oczywiście smartwatche ^[96]. Branża szeroko wspiera RedCap – Qualcomm, Ericsson i inni przeprowadzili testowe demonstracje w 2023 roku, a wraz z modernizacją sieci, rok 2025 prawdopodobnie przyniesie proliferację modułów i urządzeń RedCap. W tym samym czasie zaawansowane funkcje 5G przechodzą z teorii do rzeczywistego zastosowania. Jedną z nich jest network slicing – możliwość wydzielania wirtualnych „wycinków” sieci z dedykowanymi zasobami i QoS dla konkretnych klientów lub aplikacji. W 2023 roku slicing był głównie testowany, ale teraz operatorzy wprowadzają go komercyjnie w 5G SA. Na przykład T-Mobile US wprowadził T‑Priority, usługę sieciową typu sliced dla użytkowników biznesowych i służb ratunkowych, a Verizon ma swoją Frontline slice dla służb pierwszego reagowania ^[97]. W Azji NTT DoCoMo i inni oferują wycinki dla inteligentnych fabryk. Również regulatorzy dostosowują się – Niemcy i Japonia wydzieliły pasmo dla prywatnych sieci 5G, które de facto działają jako przemysłowe wycinki. Kolejnym obszarem zyskującym na popularności są prywatne sieci 5G dla przedsiębiorstw. Firmy z sektorów takich jak produkcja, logistyka i energetyka wdrażają lokalne 5G (czasem z własnymi małymi licencjami na pasmo lub we współpracy z operatorami), aby zastąpić Wi-Fi lub połączenia przewodowe. Bezpieczeństwo i niezawodność to główne czynniki napędzające ten trend. Badanie Omdia wśród przedsiębiorstw wykazało, że 33% organizacji wskazuje bezpieczeństwo jako najważniejszy priorytet w zakresie łączności IoT, co napędza popyt na prywatne rozwiązania 5G dające firmie pełną kontrolę nad przepływem danych ^[98]. Prywatne 5G można dostosować do obiektów – np. zapewniając ultra-niskie opóźnienia dla robotyki na hali produkcyjnej lub szeroki zasięg na odległym terenie górniczym. Pozwala też na utrzymanie działania systemów krytycznych nawet w przypadku awarii sieci publicznych.

Kolejnym elementem układanki jest rozwijający się ekosystem deweloperów 5G. W 2024 roku nastąpi szersze wdrożenie standardowych API sieciowych – czyli interfejsów umożliwiających programistom korzystanie z możliwości sieci 5G (takich jak lokalizacja, QoS czy slicing na żądanie). Grupy branżowe, takie jak GSMA, uruchomiły inicjatywę Open Gateway, w ramach której operatorzy udostępniają wspólne API. Może to pobudzić powstawanie nowych aplikacji ściśle zintegrowanych z funkcjami sieci, potencjalnie odblokowując nowe źródła przychodów dla operatorów poprzez opłaty za wywołania API. Wczesne przykłady obejmują API dla edge computingu, lokalizacji urządzeń czy weryfikacji tożsamości przez sieć mobilną.

Być może najbardziej przyciągającą uwagę demonstracją 5G do tej pory była ta w medycynie. Jak wspomniano w Key Facts, Zain Kuwejt przeszedł do historii, umożliwiając przeprowadzenie skomplikowanej operacji zdalnej przez swoją sieć 5G ^[99]. W tym eksperymencie chirurg w Kuwejcie sterował ramieniem robota chirurgicznego operującym pacjenta 12 000 km dalej w Brazylii. Łącze 5G zapewniało około 80 Mb/s przepustowości i ultraniskie opóźnienia, dzięki czemu polecenia chirurga były przesyłane natychmiastowo, a obraz wideo był przekazywany w czasie rzeczywistym ^[100]. Tego typu telechirurgia była niepraktyczna w 4G z powodu opóźnień i problemów z niezawodnością, ale 5G czyni ją możliwą. Dyrektor generalny Zain, Bader Al-Kharafi, nazwał to „poważnym krokiem w kierunku rozkwitającej cyfrowej przyszłości” dla opieki zdrowotnej i nie tylko ^[101]. Eksperci medyczni zauważyli, że choć pozostają wyzwania regulacyjne i szkoleniowe, możliwość przeprowadzania operacji na odległość może być przełomowa w nagłych przypadkach lub w regionach pozbawionych specjalistów. W szerszym ujęciu, pokazano możliwości 5G w zakresie ultra-niezawodnej komunikacji o niskich opóźnieniach (URLLC) – jednej z kluczowych obietnic sieci 5G SA. URLLC może umożliwić inne zadania o znaczeniu krytycznym, takie jak sterowanie pojazdami autonomicznymi, przemysłowa automatyzacja w czasie rzeczywistym czy nawet pilotowanie dronów z tysięcy kilometrów. Widzimy pierwsze rzeczywiste zastosowania tego rozwiązania. W nadchodzącym roku można się spodziewać więcej informacji o 5G napędzającym takie rzeczy jak zdalne prowadzenie pojazdów (teleoperowane pojazdy), VR/AR ze sprzężeniem zwrotnym dotykowym oraz masowe wdrożenia IoT (inteligentne miasta z milionami czujników). Każde z tych zastosowań przesuwa granice możliwości wcześniejszych sieci.

Podsumowując, ekosystem 5G dojrzewa: podstawowe sieci (takie jak rdzenie 5G SA) są już wdrażane, nowe typy urządzeń (RedCap itd.) poszerzają zakres podłączanych urządzeń, a innowacyjne zastosowania – od chirurgii po inteligentne sieci energetyczne – potwierdzają potencjał tej technologii. Pojawiają się nawet rozmowy o wczesnych badaniach nad 6G w środowiskach naukowych i forach – choć standardów 6G nie należy się spodziewać przed 2028–30, już teraz eksploruje się pomysły na integrację AI, częstotliwości terahercowych, a nawet sieci nieziemskich (np. satelitarnych). Jednak na razie skupiamy się na pełnym wykorzystaniu 5G. Analitycy branżowi przewidują, że lata 2024–25 będą okresem przejścia z „budowy zasięgu 5G” do prawdziwego „wdrażania innowacji 5G”, kiedy to zaawansowane funkcje tej technologii zaczną przynosić realną wartość.

Łączność satelitarna poszerza zasięg sieci komórkowych

Dotychczas odrębne obszary, łączność satelitarna i sieci komórkowe coraz bardziej się zbliżają – co podkreślają liczne ogłoszenia z ostatnich dni. Wizja zakłada, że nawet w najbardziej odległych lub dotkniętych katastrofą miejscach zwykły telefon komórkowy będzie mógł pozostać w kontakcie, łącząc się z satelitą nad głową. W tym miesiącu w Ameryce Północnej i poza nią poczyniono ważne kroki w kierunku realizacji tej wizji.

T-Mobile US i SpaceX – Telefony konsumenckie do gwiazd: W Stanach Zjednoczonych T-Mobile był pionierem w integracji satelitarno-komórkowej dzięki partnerstwu ze Starlink firmy SpaceX. Już w 2022 roku zapowiadali pomysł korzystania z satelitów Starlink do wysyłania SMS-ów przez telefony T-Mobile; teraz staje się to rzeczywistością. Satelitarna usługa T-Mobile (markowana jako „Coverage Above and Beyond”, obecnie często nazywana T-Satellite) oficjalnie wystartowała w lipcu dla SMS-ów w wybranych planach ^[102]. I od tego tygodnia T-Mobile ogłosił, że usługa rozszerza się o obsługę danych dla najpopularniejszych aplikacji do komunikacji i map. Konkretnie, klienci mogą teraz korzystać z WhatsApp, Google Maps, Facebook Messenger i X (Twitter) do podstawowej łączności przez satelitę, gdy nie mają sygnału komórkowego ^[103]. Usługa wykorzystuje nowe satelity Direct-to-Cell SpaceX – zasadniczo zmodyfikowane satelity Starlink z antenami komórkowymi – z których ponad 650 już znajduje się na orbicie ^[104]. Gdy użytkownik T-Mobile znajduje się poza zasięgiem (np. podczas wędrówki w dziczy, żeglowania na morzu itp.), jego telefon automatycznie przełączy się w tryb satelitarny, jeśli jest do tego zdolny. Przepustowość jest bardzo ograniczona w porównaniu z naziemnym 5G, dlatego T-Mobile na razie umożliwia korzystanie tylko z aplikacji tekstowych lub lekkich – można wysyłać wiadomości, pobierać proste dane map, ewentualnie małe zdjęcia, ale nie prowadzić intensywnego streamingu wideo. Mimo to, to zmiana gry dla bezpieczeństwa i wygody: możesz napisać do rodziny przez WhatsApp z gór lub wysłać swoją lokalizację GPS z pustyni. Łączność satelitarna jest dostępna bez dodatkowych opłat w najlepszych planach Magenta T-Mobile (obecnie trafnie przemianowanych na „Go5G Next”), a w innych planach można ją dodać za około 5–10 USD/mies. ^[105]. Nawet użytkownicy innych operatorów mogą skorzystać za 5 USD miesięcznie. Telefon nie wymaga żadnej aktualizacji sprzętu – najnowsze iPhone’y i telefony z Androidem już to potrafią. Jeff Giard, wiceprezes T-Mobile ds. innowacji sieciowych, powiedział, że współpracowali z Apple i Google, aby wdrożyć specjalny „tryb satelitarny” w systemie operacyjnym telefonu, który mogą obsługiwać aplikacje ^[106]. „Ludzie są podekscytowani, że telefon w ich kieszeni może łączyć się z kosmosem… to właściwie telefon satelitarny bez dodatkowego sprzętu,” zauważył Giard ^[107]. Ta inicjatywa wykorzystuje pasmo średnie (około 1,9&nbpasmo PCS o częstotliwości GHz), które należy do T-Mobile, przesyłane z satelitów SpaceX bezpośrednio do telefonów – co w praktyce zamienia satelity w ogromne wieże komórkowe na niebie. Opóźnienie (ping) jest wysokie (kilkaset ms), ale do przesyłania wiadomości to wystarcza. Ostatecznym celem T-Mobile (wspólnie z SpaceX, a nawet rywalami, takimi jak AT&T współpracującymi z firmami satelitarnymi) jest to, aby żaden klient sieci komórkowej nigdy nie stracił podstawowej łączności, nawet daleko poza zasięgiem naziemnym.Kanada – Przełom Bell & AST SpaceMobile w łączności bezpośredniej z telefonem: Na północy, Bell Canada osiągnął ważny kamień milowy wraz z partnerem z Teksasu, AST SpaceMobile: przeprowadzili pierwsze w Kanadzie połączenia komórkowe i sesję transmisji danych oparte na łączności satelitarnej ^[108]. Podczas testu przeprowadzonego pod koniec września w Nowym Brunszwiku, zespół Bell był w stanie wykonać standardowe połączenie głosowe za pomocą VoLTE (voice over LTE) z niezmodyfikowanego smartfona, łącząc się bezpośrednio z satelitą BlueWalker 3 firmy AST SpaceMobile na niskiej orbicie okołoziemskiej ^[109] ^[110]. Wysłali także wiadomości tekstowe, odebrali alert alarmowy i nawet przeprowadzili lekkie strumieniowanie wideo – wszystko za pośrednictwem łączności satelitarnej z zwykłym telefonem ^[111] ^[112]. Ta demonstracja stanowi podstawę planu Bell, aby w 2026 roku zaoferować komercyjną usługę satelitarną bezpośrednio do telefonu komórkowego na terenie całej Kanady. Bell jest wczesnym inwestorem w AST SpaceMobile od 2021 roku i udostępnił swoje licencjonowane pasmo komórkowe do tych testów ^[113]. Warto zauważyć, że Bell jest właścicielem i operatorem naziemnych bram ground gateways w Kanadzie, które łączą satelitę z sieciami naziemnymi ^[114]. Gdy usługa zostanie uruchomiona (prawdopodobnie z wykorzystaniem konstelacji satelitów BlueBird firmy AST), Bell twierdzi, że zapewni zasięg „na północ od 59. równoleżnika, w strefach przybrzeżnych oraz na obszarze 5,7 miliona kilometrów kwadratowych” – obszar, który Bell określa jako najszerszy zasięg spośród wszystkich sieci w Kanadzie ^[115]. W praktyce rozległe, odległe regiony północnej Kanady (od dalekiej Arktyki po wody Atlantyku), które nigdy nie miały zasięgu komórkowego, mogą uzyskać podstawowy dostęp do połączeń głosowych i transmisji danych. CTO Bell nazwał to „przełomowym momentem dla łączności w Kanadzie”, podkreślając, że podwójna strategia Bell – inwestowanie w satelity przy jednoczesnym wdrażaniu pasma 5G o niskiej częstotliwości – stawia firmę w wyjątkowej pozycji, by oferować „wysoce niezawodną usługę komórkową opartą na łączności satelitarnej, na której Kanadyjczycy mogą polegać” z bezpieczeństwem i pokryciemMając na uwadze ^[116]. Co ważne, Bell podkreślił, że nie dotyczy to tylko konsumentów; może to zasilać krytyczną komunikację dla przedsiębiorstw w górnictwie, leśnictwie, energetyce oraz dla bezpieczeństwa publicznego na odległych obszarach ^[117] ^[118]. Udany test obejmował również streaming wideo, który AST SpaceMobile określił jako pierwszy przypadek obsługi wideo przez satelitarną komórkową łączność szerokopasmową w Kanadzie ^[119]. W związku z tymi wynikami Bell planuje rozpocząć oferowanie łączności satelitarnej swoim klientom w przyszłym roku (2026). Możemy się spodziewać, że Bell (a prawdopodobnie także Telus poprzez jakąś współpracę, biorąc pod uwagę, że Telus i Bell często dzielą sieci) będzie oferować pakiety zasięgu satelitarnego dla planów wiejskich lub biznesowych, podobnie jak robi to T-Mobile.

Globalny wyścig satelitarnego internetu szerokopasmowego – Starlink kontra Kuiper: Poza bezpośrednim połączeniem telefonicznym, globalny rynek satelitarnego internetu szerokopasmowego coraz bardziej się rozgrzewa. Usługa Starlink firmy SpaceX ma już ponad 5 000 satelitów na niskiej orbicie okołoziemskiej i obsługuje ponad 60 krajów za pomocą stacjonarnych anten odbiorczych. Jest szczególnie popularna w odległych i wiejskich społecznościach jako domowy internet. Teraz Project Kuiper Amazona ma szansę stać się największym konkurentem Starlinka. Amazon rozpoczął w tym roku wynoszenie satelitów Kuiper – pierwsze prototypy poleciały na orbitę na początku 2023 roku, a pełna faza wdrożenia rozpoczęła się wraz z wyniesieniem 27 satelitów Kuiper w kwietniu 2025 roku na rakiecie Atlas V ^[120]. Kolejna partia jest zaplanowana na koniec 2025 roku na rakiecie Falcon 9. Amazon planuje umieścić kilkaset satelitów do 2026 roku, by rozpocząć świadczenie usług regionalnych, a docelowo ponad 3 200 satelitów na orbicie. Warto zauważyć, że Amazon działa także na ziemi: niedawno wyraził zainteresowanie wdrożeniem usług Kuiper w Wietnamie. W sierpniu przedstawiciele Amazona spotkali się z wietnamskim ministerstwem technologii i przedstawili plan inwestycji 570 mln dolarów do 2030 roku w rozwój infrastruktury Kuiper w Wietnamie ^[121]. Obejmuje to do sześciu stacji naziemnych i lokalną fabrykę terminali użytkownika, prawdopodobnie we współpracy z wietnamskimi firmami ^[122]. Amazon utworzył nawet nową spółkę zależną „Amazon Kuiper Vietnam Ltd” i złożył wniosek o licencję na świadczenie usług satelitarnego internetu szerokopasmowego w ramach pięcioletniego pilotażu ^[123]. Wietnamski rząd wydaje się być zainteresowany – przyznał także Starlinkowi pozwolenie na prowadzenie podobnego programu internetu satelitarnego równolegle ^[124]. W Wietnamie jest wiele odległych wiosek i wysp, gdzie położenie światłowodu jest trudne, więc zasięg satelitarny może być dużą korzyścią. Ciekawe, że Wietnam otwiera się na obie usługi – Starlink i Kuiper; konkurencja może obniżyć ceny dla konsumentów. Podobnie w całej Azji, Afryce i Ameryce Łacińskiej kraje rozważają satelity LEO jako sposób na zmniejszenie wykluczenia cyfrowego. Liberia, na przykład, uruchomiła usługę Starlink w 2025 roku i obecnie rozważa także Amazon Kuiper, by zapewnić redundancję i konkurencję cenową ^[125] spaceflightnow.com. Na Bliskim Wschodzie katarska firma (es’hailSat) nawiązała współpracę z OneWeb, aby oferować szerokopasmowy internet satelitarny na terenach pustynnych. A Europa planuje nawet własną, wspieraną przez UE konstelację LEO (IRIS²) jeszcze w tej dekadzie, aby zapewnić suwerenność w zakresie internetu satelitarnego.

Tymczasem mnożą się partnerstwa pomiędzy operatorami komórkowymi a dostawcami satelitarnymi. Oprócz T-Mobile/SpaceX i Bell/AST SpaceMobile, również AT&T współpracuje z AST SpaceMobile (wspólnie przeprowadzili połączenie satelitarne w 2023 roku). Vodafone jest także inwestorem w AST, licząc na uruchomienie usług w Afryce i Europie. W Australii Telstra współpracuje z Viasat, aby rozszerzyć zasięg. Co ciekawe, niektóre firmy satelitarne współpracują ze sobą: Iridium (firma z tradycjami w telefonii satelitarnej) połączyła siły z Qualcomm, by umożliwić awaryjne wysyłanie SMS-ów przez satelitę na telefonach z Androidem, podążając śladem Apple i jego Emergency SOS via satellite (wykorzystującego satelity Globalstar), wprowadzonego na iPhone’ach w 2022 roku. Usługa Apple już uratowała ludzi w wypadkach w odległych miejscach, przekazując wiadomości przez satelitę, gdy nie było sygnału komórkowego. Google ogłosił, że kolejna wersja Androida również natywnie obsłuży wiadomości satelitarne.

Podsumowując, łączność satelitarna szybko staje się standardowym uzupełnieniem naziemnych sieci komórkowych. W ciągu kilku lat wielu użytkowników może nawet nie zauważyć, kiedy ich telefon płynnie przełączy się z wieży komórkowej na satelitę w odludnych miejscach – po prostu pozostaną w kontakcie. Dla operatorów integracja satelitarna to sposób na dotarcie do ostatnich 5% obszarów, których nie opłaca się pokrywać wieżami (góry, oceany, przestworza), a także na zapewnienie rezerwy w razie katastrof niszczących infrastrukturę naziemną. Jesteśmy świadkami początków kosmicznego rozszerzenia sieci GSM, spełniającego stare marzenie o „zasięgu w każdym miejscu na Ziemi”.

Wyzwania związane z bezpieczeństwem i łącznością

Wśród entuzjazmu wobec nowych technologii, światowy sektor telekomunikacyjny zmagał się także z incydentami bezpieczeństwa i utrzymującymi się lukami w łączności na początku października. Wydarzenia te przypominają, że sieci muszą być odporne zarówno na zagrożenia ze strony ludzi, jak i siły natury czy geopolityki.

Superbroń SIM Swap udaremniona w USA: W Nowym Jorku rozegrała się dramatyczna historia, gdzie amerykańscy agenci federalni zdemontowali ogromną nielegalną sieć telekomunikacyjną, która została potajemnie zbudowana w pobliżu miejsca obrad Zgromadzenia Ogólnego ONZ ^[126]. Secret Service znalazła ponad 300 nielegalnych urządzeń serwerów SIM oraz ponad 100 000 kart SIM rozproszonych w wielu lokalizacjach na terenie Nowego Jorku ^[127]. Ta tajna sieć kart SIM mogła zostać użyta jako „broń” do spamowania lub zakłócania usług mobilnych na niespotykaną dotąd skalę. Śledczy uważają, że sprawcy zamierzali wykorzystać te serwery SIM do jednoczesnego wysyłania milionów fałszywych wiadomości lub połączeń – potencjalnie zalewając sieci operatorów, blokując ruch telefoniczny, a nawet wyłączając krytyczne usługi, takie jak połączenia alarmowe 911 ^[128]. Czas był niepokojący: odkrycia dokonano, gdy światowi przywódcy przebywali w mieście na Zgromadzenie ONZ pod koniec września, co wzbudziło podejrzenia, że motywem mogła być chęć wywołania chaosu lub zamieszania podczas tego prestiżowego wydarzenia. Urzędnicy stwierdzili, że potencjalny wpływ „nie może być przeceniony” – atak tego typu mógłby zakłócić komunikację milionów ludzi ^[129]. Na szczęście akcja zapobiegła takiej awarii. Podkreśla to nowy rodzaj zagrożenia dla bezpieczeństwa: nie tradycyjny cyberatak, lecz nadużycie infrastruktury sygnalizacyjnej telekomunikacji na dużą skalę. Operatorzy obecnie analizują ten incydent, aby wzmocnić swoje sieci przed podobnymi atakami SIM farming lub burzami sygnalizacyjnymi. Pokazuje to również, jak ważne jest zabezpieczenie łańcuchów dostaw (jak ktoś zdobył 100 tys. aktywnych kart SIM? Prawdopodobnie wykorzystując oferty SIM IoT/M2M lub luźną rejestrację w niektórych krajach). Wydarzenie to odbiło się szerokim echem w środowisku bezpieczeństwa i stało się studium przypadku w planowaniu odporności sieci telekomunikacyjnych.

Szpiegostwo i ataki hakerskie – oczy na rdzeniu sieci: Tymczasem cyber-szpiegostwo nadal koncentruje się na operatorach telekomunikacyjnych, ponieważ przetwarzają oni ogromne ilości wrażliwych danych. W tym roku raport ujawnił kampanię hakerską powiązaną z Chinami, która przeniknęła do wielu operatorów telekomunikacyjnych w USA i za granicą ^[130]. Hakerzy, uważani za powiązanych z interesami państwa chińskiego, wykorzystali zaawansowane techniki, aby przełamać zabezpieczenia routerów i zapór sieciowych obsługujących ruch operatorów ^[131]. Wykorzystując luki typu zero-day w kluczowym sprzęcie sieciowym, byli w stanie potajemnie monitorować lub wykradać dane przez dłuższy czas. Tego typu włamania są niezwykle niepokojące – wrogie podmioty mogłyby potencjalnie szpiegować rozmowy telefoniczne, przechwytywać SMS-y lub śledzić lokalizacje użytkowników, jeśli całkowicie przejęłyby rdzeń sieci operatora. W niektórych przypadkach śledczy znaleźli dowody, że atakujący mieli dostęp do wewnętrznych systemów operatorów przez lata przed wykryciem. USA odpowiedziały zaostrzeniem przepisów dotyczących sprzętu telekomunikacyjnego (na przykład zakazując urządzeń chińskich firm Huawei i ZTE oraz finansując operatorów na wymianę tego sprzętu). Firmy telekomunikacyjne również wzmacniają swoje zabezpieczenia: wdrażają większą segmentację sieci, stale monitorują sygnalizację pod kątem anomalii i dzielą się informacjami o zagrożeniach w ramach grup branżowych. Rządy zwiększyły liczbę ostrzeżeń – agencje takie jak CISA w USA wydają wytyczne dla operatorów, by łatali krytyczne oprogramowanie routerów i monitorowali wskaźniki naruszeń powiązanych z tą kampanią ^[132]. Wszystkie te działania pokazują, że zabezpieczenie „sieci sieci” stało się obecnie priorytetem bezpieczeństwa narodowego, ponieważ nasze telefony i łączność internetowa mogą być celem w konfliktach geopolitycznych lub szpiegostwie.

Infrastruktura pod presją – wojna i katastrofy: Poza celowymi atakami, sieci telekomunikacyjne są narażone na zakłócenia naturalne i spowodowane przez człowieka. Na przykład w Afganistanie poważna awaria zasilania i zawirowania polityczne niedawno doprowadziły do wielodniowych przerw w działaniu sieci komórkowych w niektórych prowincjach (na co zwracały uwagę organizacje humanitarne). Strefy konfliktu, takie jak Ukraina, wielokrotnie doświadczały przerw w działaniu telekomunikacji z powodu uszkodzeń infrastruktury. Każdy kryzys podkreśla znaczenie systemów zapasowych – czy to łączy satelitarnych (jak w Ukrainie), czy szybko rozstawianych stacji bazowych na kołach i dronach, aby przywrócić zasięg po huraganach lub trzęsieniach ziemi. Zaledwie w zeszłym tygodniu główny podmorski kabel światłowodowy został przecięty w pobliżu szkockich Wysp Szetlandzkich, co spowodowało przerwanie usług szerokopasmowych i telefonicznych do czasu przeprowadzenia awaryjnych napraw. Przyczyną był najprawdopodobniej wypadek z udziałem kutra rybackiego, ale pokazało to, jak krucha może być łączność dla odległych regionów opierających się na jednym kablu.

Utrzymująca się przepaść cyfrowa: Jeśli chodzi o łączność, globalna luka w użytkowaniu pozostaje palącym wyzwaniem. Jak wspomniano, ponad 3 miliardy ludzi ma zasięg, ale nie korzysta z internetu z powodu barier takich jak koszt urządzeń i umiejętności cyfrowe ^[133] ^[134]. Ta luka nieproporcjonalnie dotyka obszarów wiejskich, kobiet i osób o niższych dochodach. Na przykład w Afryce Subsaharyjskiej około 60% populacji mieszka na terenach z zasięgiem internetu mobilnego, ale tylko około 28% faktycznie korzysta z danych mobilnych – co oznacza, że większość pozostaje offline mimo dostępności zasięgu ^[135]. Kluczowym czynnikiem jest przystępność cenowa: podstawowy smartfon może kosztować więcej niż dwumiesięczne dochody wielu osób, a plany taryfowe są drogie w stosunku do zarobków. Raport GSMA o łączności mobilnej na 2025 rok wezwał do skupienia się na obniżaniu kosztów – sugerując, że smartfon w cenie około 30 dolarów mógłby przyciągnąć dodatkowe 1,6 miliarda ludzi do internetu ^[136]. Rozwijane są inicjatywy takie jak dotowane smart feature-phony, szkolenia z umiejętności cyfrowych oraz lokalizowane treści w językach ojczystych, aby stopniowo rozwiązywać te problemy. Rośnie także inwestycja w rozwiązania dla obszarów wiejskich: sieci społecznościowe, mikro wieże zasilane energią słoneczną i satelity na niskiej orbicie okołoziemskiej (jak wspomniano) odgrywają rolę w docieraniu do nieobjętych zasięgiem. Komisja ONZ ds. Szerokopasmowego Dostępu do Internetu wyznaczyła cele na 2030 rok, obejmujące powszechną łączność i obniżenie kosztu dostępu do internetu do poniżej 2% miesięcznego dochodu na całym świecie. Czas ucieka, ale ostatni wzrost liczby projektów satelitarnych i 5G daje nadzieję, że najtrudniej dostępne populacje mogą uzyskać dostęp do internetu w najbliższych latach, jeśli uda się pokonać bariery kosztowe.

Ostrożny optymizm: Pomimo obaw związanych z bezpieczeństwem i nierówną łącznością, ogólna trajektoria branży telekomunikacyjnej jest skierowana naprzód i w górę. Warto zauważyć, że nastroje inwestorów w telekomunikacji nieco się poprawiły w Europie w nadziei, że konsolidacja i nowe usługi (takie jak dostęp bezprzewodowy do internetu, IoT i oferty fintech) zwiększą przychody ^[137]. Akcje telekomów, które wcześniej pozostawały w tyle, odnotowały wzrost pod koniec 2025 roku, gdy kilku operatorów poinformowało o stabilizujących się zyskach. Operatorzy tacy jak BT szybko przypominają interesariuszom o korzyściach ekonomicznych płynących z sieci nowej generacji: BT opublikowało badanie, w którym twierdzi, że ogólnokrajowe wdrożenie 5G i światłowodu w Wielkiej Brytanii może do 2030 roku dodać do PKB około 150 miliardów funtów dzięki wzrostowi produktywności, innowacjom i nowym miejscom pracy ^[138]. Podobne badania w USA i Chinach również przewidują biliony wpływu gospodarczego z wdrożenia 5G, AI i IoT w tej dekadzie. Te liczby stanowią podstawę kluczowej narracji: inwestowanie w telekomunikację to nie tylko szybsze pobieranie wideo, ale umożliwianie powstawania całych nowych branż (takich jak pojazdy autonomiczne, inteligentne miasta, cyfrowa opieka zdrowotna, fabryki Przemysłu 4.0 itd.). Rządy zwracają na to uwagę – wiele z nich włączyło szerokopasmowy internet i 5G do swoich krajowych planów rozwoju i funduszy odbudowy po COVID. Na przykład Fundusz Odbudowy UE przeznaczył miliardy na korytarze 5G i światłowód na obszarach wiejskich; a budżet Indii sfinansował światłowód do każdej wioski oraz odnowę BSNL 4G/5G (jak widzieliśmy).

Patrząc w przyszłość, kilka prognoz analityków branżowych i firm doradczych wyróżnia się: adopcja 5G będzie nadal gwałtownie rosnąć – Ericsson prognozuje 4,6 miliarda subskrypcji 5G na świecie do 2027 roku (ponad połowa wszystkich subskrypcji mobilnych). 4G osiągnie szczyt, a następnie zacznie spadać, gdy użytkownicy będą migrować do 5G, ale 4G nadal będzie ważne w mniej rozwiniętych regionach do końca lat 20. XXI wieku. Domowy internet szerokopasmowy przez 5G (dostęp bezprzewodowy) będzie się rozwijał, potencjalnie zdobywając 40–50% nowych subskrypcji internetu domowego na rynkach, gdzie układanie światłowodu jest kosztowne. Połączenia IoT eksplodują do ok. 25 miliardów do 2030 roku, ze szczególnie szybkim wzrostem w zakresie komórkowego IoT (5G RedCap, LTE-M itd.), które może osiągnąć 5 miliardów połączeń do 2030 roku ^[139]. Patrząc w stronę 6G, firmy doradcze takie jak ABI Research przewidują pierwsze komercyjne wdrożenia 6G około 2030 roku, kładąc nacisk na takie aspekty jak sieci sterowane przez AI, częstotliwości sub-THz dla specjalnych łączy o dużej przepustowości, a nawet integrację sieci satelitarnych i naziemnych w jeden spójny system.

Na razie świat telekomunikacji ma pełne ręce roboty, starając się uczynić 5G i światłowód jak najbardziej powszechnymi oraz zapewnić bezpieczeństwo i zrównoważony rozwój. Wydarzenia z 5–6 października 2025 roku – od dużych aukcji i wyłączeń po skokowe postępy w satelitach i ostrzeżenia dotyczące bezpieczeństwa – ukazują branżę w punkcie zwrotnym. Pozostałości starego (3G, linie miedziane) są usuwane, obietnica nowego (5G, IoT, satelitarny internet szerokopasmowy) się realizuje, a ciężka praca trwa, by zapewnić, że wszyscy będą mogli z tego bezpiecznie korzystać. Każdy tydzień przybliża nas o krok do prawdziwie połączonej planety, a październik 2025 roku okazuje się szczególnie burzliwym rozdziałem tej nieustającej historii.

Źródła: Reuters ^[140] ^[141] ^[142]; Mobile World Live ^[143] ^[144]; TelecomTV ^[145] ^[146]; GSMA ^[147]; BusinessWire (Omdia) ^[148] ^[149]; Bez_Kabli Tech Blog ^[150] ^[151]; Alkamba Times (Gambia) ^[152] ^[153]; Bell Canada News telecoms.com ^[154]; Extensia/TechAfrica (Maroko) ^[155] ^[156]; Outlook India/ElectronicsForYou (BSNL) ^[157] ^[158]; Daily FT (Sri Lanka) ^[159]; oraz inne, jak podano powyżej.

How to CHANGE Mobile Network 4G to 5G | Switch 4G to 5G Right Now

Watch this video on YouTube.

References