Wereldwijde GSM-revolutie: 5G-doorbraken, afscheid van 3G & telecom-machtsverschuivingen (4–5 okt. 2025)

Belangrijkste Feiten Overzicht

5G-uitbreiding & 6G aan de horizon: Amerikaanse toezichthouders hebben stappen gezet om 5G te versnellen (en zelfs de weg vrij te maken voor 6G) door lokale vertragingen bij de bouw van masten te negeren ^[1]. Grote 5G-spectrumveilingen zijn wereldwijd aan de gang – India plant een mega-veiling over 10 banden (inclusief het 6 GHz-bereik) ^[2], Sri Lanka is gestart met zijn eerste 5G-veilingproces ^[3], en Turkije bevestigde een 5G-tender op 16 oktober voorafgaand aan de lancering van de dienst in 2026 ^[4]. Europese toezichthouders maken mmWave-frequenties vrij (26/40 GHz in Britse steden) ^[5] en onderzoeken zelfs terahertz-banden voor toekomstige 6G ^[6].
Krachtige zetten van telecomaanbieders: Telecomoperators kondigden gedurfde stappen aan. In het VK stelde BT (EE) als doel om tegen 2030 99% van de bevolking te dekken met standalone 5G – vier jaar vóór de concurrenten ^[7] – met nieuwe Ericsson-radio’s die de uplinkcapaciteit verviervoudigen. Verizon werkte samen met GE Vernova om slimme energienetten te verbinden via private LTE/5G-netwerken ^[8] ^[9]. Vodafone breidt uit in Oost-Europa en neemt de postpaid-tak van Telekom Romania Mobile over (waarbij Digi de prepaid-gebruikers overneemt) als onderdeel van een deal van €70 miljoen ^[10] ^[11]. Brancheleiders zoals Telefónica roepen toezichthouders op om meer fusies toe te staan, en wijzen erop dat Europa 41 telecomoperators met >500.000 gebruikers heeft (tegenover slechts 5 in de VS) ^[12]. “Het enige wat nodig is, is het rempedaal een beetje loslaten en de markt laten consolideren,” aldus Telefónica-CEO Marc Murtra over de gefragmenteerde sector in Europa ^[13].
3G Vaarwel, 5G Hallo: De wereldwijde uitfasering van oude netwerken versnelt. Veel landen schakelen 3G en zelfs 2G uit om spectrum vrij te maken voor 4G/5G. In Europa is 3G grotendeels ontmanteld en de meeste landen zullen 2G tegen 2030 buiten gebruik stellen ^[14]. Israël heeft het definitieve einde van 2G/3G vastgesteld op eind 2025 (waardoor alle apparaten vanaf 2026 4G/5G VoLTE moeten gebruiken) ^[15] ^[16]. Opkomende markten proberen snel bij te benen: in Gambia keurde de overheid een lokale investering van $95 miljoen goed om de staatsoperator Gamcel – die momenteel vastzit op 2G/3G – nieuw leven in te blazen door alle locaties te upgraden naar 4G en 5G. “Wij zijn de enige operator die momenteel op 2G en 3G zit. Elke andere operator in deze markt heeft 4G of 5G,” klaagde Gamcel’s GM Fatou Fatty, waarmee de dringende noodzaak tot modernisering werd benadrukt ^[17]. Grote Amerikaanse providers hebben 3G al in 2022 beëindigd en zijn van plan om 2G rond 2025 uit te faseren ^[18].
5G-innovaties ontsluiten nieuwe prestaties: Next-gen mobiele netwerken maken doorbraken mogelijk die ooit sciencefiction leken. Deze maand vond er een wereldprimeur plaats: het Koeweitse Zain faciliteerde een 12.000 km lange afstandsoperatie – een arts in Koeweit voerde met succes een operatie uit op een patiënt in Brazilië – via een 80 Mb/s low-latency 5G-verbinding ^[19]. De CEO van Zain noemde deze mijlpaal “een serieuze stap richting een bloeiende digitale toekomst”, waarbij de ultrabetrouwbare verbinding precieze, realtime robotbesturing mogelijk maakte ^[20]. Ondertussen leveren operators eindelijk de geavanceerde mogelijkheden van 5G: network slicing (dedicated virtuele netwerken voor bedrijven) wordt commercieel uitgerold – bijvoorbeeld Amerikaanse providers die slices aanbieden voor industriële toepassingen. Reduced-Capability (RedCap) 5G voor IoT komt er ook aan: analisten van Omdia voorspellen dat 2025 het doorbraakjaar wordt voor deze goedkope 5G-apparaten, en merken op dat het de eerste keer is dat hardwarefabrikanten en netwerken op één lijn zitten wat betreft RedCap-adoptie ^[21] ^[22]. Zelfs Apple’s nieuwste smartwatch ondersteunt nu 5G RedCap, wat brede steun vanuit de industrie aangeeft. Deze technologie vult een belangrijke leemte – het biedt veel betere prestaties dan 4G IoT-standaarden (LTE-M/NB-IoT), maar met goedkopere, eenvoudigere modems dan volledige 5G – ideaal voor wearables, sensoren en industriële IoT.
IoT, Breedband en Verder: Het wereldwijde mobiele internet gebruik blijft groeien, maar niet gelijkmatig. 5G bereikt nu 54% van de wereldbevolking (4,4 miljard mensen) ^[23], maar toch zijn 3,1 miljard mensen offline ondanks dat ze binnen bereik wonen ^[24]. Deze “gebruiks-kloof” – grotendeels veroorzaakt door betaalbaarheid en digitale vaardigheden – is tien keer groter dan de dekkingskloof. “Online gaan heeft enorme en onmiskenbare sociaaleconomische voordelen… Het wegnemen van de resterende barrières… is essentieel,” benadrukt GSMA Directeur-Generaal Vivek Badrinath, die oproept tot inspanningen om de kloof te dichten ^[25]. Aan de andere kant stuwt de vraag naar mobiel breedband netwerken de lucht in: providers wenden zich tot satellieten om dekking uit te breiden. T-Mobile US heeft zijn door SpaceX Starlink aangedreven satelliet-naar-mobiel dienst uitgebreid buiten SMS, waardoor nu populaire apps als WhatsApp, Maps en X (Twitter) mogelijk zijn in afgelegen gebieden zonder bereik ^[26] ^[27]. Telefoons verbinden automatisch met de satelliet wanneer het grondsignaal wegvalt, waardoor basisconnectiviteit voor essentiële apps wordt geboden. “Mensen zijn enthousiast dat de telefoon in hun zak verbinding kan maken met de ruimte – eigenlijk een satelliettelefoon zonder extra apparatuur te hoeven kopen,” zei T-Mobile VP Jeff Giard, nu de dienst wordt uitgerold naar meer gebruikers ^[28]. In Canada hebben Bell en partner AST SpaceMobile zojuist de eerste directe satelliet 4G-gesprekken en data test van het land voltooid, waarmee wordt bewezen dat standaardtelefoons verbinding kunnen maken met satellieten in een lage baan om de aarde voor spraak en breedband ^[29] ^[30]. Bell is van plan om tegen 2026 5,7 miljoen km² aan ruig terrein te dekken met dit satelliet-cellulaire netwerk ^[31]
Beveiliging & Vooruitzichten voor de sector: De telecomsector wordt geconfronteerd met aanhoudende beveiligingsuitdagingen, zelfs terwijl er wordt geïnnoveerd. Eind september verijdelden Amerikaanse agenten een ongekende dreiging door meer dan 300 illegale SIM-serverapparaten en 100.000 SIM-kaarten in beslag te nemen, geclusterd nabij New York – een clandestien netwerk dat in staat was om mobiele systemen te overspoelen of uit te schakelen (het kon de hele Amerikaanse bevolking binnen enkele minuten een sms sturen of 911-communicatie platleggen) ^[32] ^[33]. Functionarissen waarschuwden dat de potentiële verstoring “niet kan worden overschat” ^[34], vooral terwijl wereldleiders bijeenkwamen bij de VN. Providers zijn ook op hun hoede voor cyberspionage: een aan China gelieerde hackcampagne die dit jaar werd geïdentificeerd, had via kwetsbaarheden in routers en firewalls meerdere Amerikaanse telecomnetwerken geïnfiltreerd ^[35] ^[36]. Als reactie hierop versterken providers hun systemen en werken ze samen met overheden aan verdediging. Ondanks tegenwind is de algemene vooruitzichten voorzichtig optimistisch. Europese telecomaandelen trekken aan door hoop op consolidatie en nieuwe inkomstenbronnen, en operators zoals BT noemen enorme economische voordelen (honderden miljarden dollars) van next-gen connectiviteit ^[37]. De conclusie: GSM-gebaseerde technologieën – van 4G en 5G tot de aankomende 6G – blijven meer mensen en dingen op transformatieve wijze verbinden. Met robuuste investeringen, verstandig beleid en waakzaamheid tegen dreigingen staat de mobiele sector klaar om de komende jaren ongekende waarde te ontsluiten en de resterende digitale kloven te overbruggen.

Spectrum & Regelgevende Versnellers

Versneld uitrollen van 5G (en 6G) – VS: Amerikaanse toezichthouders hebben agressieve maatregelen genomen om obstakels voor draadloos breedband weg te nemen. Op 30 september heeft de FCC nieuwe regels aangenomen om de uitrol van infrastructuur in het hele land te stroomlijnen. De Commissie gaf aan dat zij onredelijke vertragingen bij vergunningen op staats- en lokaal niveau zal voorkomen, zodat autoriteiten “niet onrechtmatig 5G of toekomstige 6G-uitrol kunnen blokkeren” ^[38]. Dit “Build America”-initiatief is bedoeld om netwerkuitrol te versnellen door bureaucratie te verminderen – er wordt zelfs gedacht aan een versnelde “rocket docket” voor het oplossen van geschillen over zendmastlocaties ^[39]. FCC-commissaris Brendan Carr merkte op dat deze stappen spectrum vrijmaken en barrières wegnemen om aan de groeiende vraag naar mobiele data te voldoen ^[40]. Daarnaast hebben toezichthouders de komende spectrumveilingen in kaart gebracht: het FCC-plan voor het begrotingsjaar 2026 omvat het veilen van de resterende AWS-3 middenbandfrequenties vóór juni 2026, en het evalueren van andere banden (zoals de bovenste 4 GHz en ongebruikte 600 MHz-licenties) voor latere veilingen ^[41]. De Amerikaanse National Telecom & Info Administration onderzoekt ook nieuwe frequenties van 1,6 GHz tot 7 GHz om in de komende jaren open te stellen voor 5G/6G ^[42]. Al deze inspanningen onderstrepen een beleidsmatige inzet om de Amerikaanse voorsprong op het gebied van draadloze technologie te behouden in het 5G-tijdperk en daarna.

Wereldwijde 5G-spectrumveilingen – van Azië tot Europa: In heel Azië bewegen toezichthouders snel om cruciaal spectrum toe te wijzen voor 5G. De Indiase telecomautoriteit (TRAI) heeft plannen uiteengezet voor een enorme veiling die bijna 10 banden beslaat ^[43]. Voor het eerst zal India bovenste 6 GHz-frequenties (6425–7125 MHz) veilen, specifiek bestemd voor geavanceerde 5G/6G-diensten ^[44]. De verkoop omvat ook een breed scala aan lage, midden- en hoge banden – van 600 MHz en 900 MHz tot en met de 3,5 GHz middenband en tot 26 GHz mmWave ^[45]. Na lauwe interesse in eerdere veilingen, consulteert TRAI over de prijsstelling en overweegt zelfs om bedrijven rechtstreeks te laten bieden op spectrum om concurrentie en volledig gebruik te stimuleren ^[46]. Ondertussen is Sri Lanka eindelijk gestart met het eerste 5G-veilingproces na jaren van voorbereiding. Op 3 oktober hebben functionarissen een formele kennisgeving uitgegeven voor de toewijzing van 5G-spectrum ^[47]. In de komende ~40 dagen zal de toezichthouder biedingen accepteren en frequenties toewijzen, met de verwachting de veiling binnen twee maanden af te ronden. Dit zou de weg moeten vrijmaken voor Sri Lankaanse operators om 5G aan het publiek aan te bieden tegen begin 2026, een mijlpaal waarvan leiders zeggen dat het de digitale economie zal stimuleren met toepassingen van slimme landbouw tot telezorg ^[48]. In het Midden-Oosten maken verschillende landen ook frequenties vrij voor 5G. Turkije – een opvallende laatkomer – bevestigde dat het op 16 oktober 2025 een langverwachte 5G-spectrumveiling zal houden, en vereist dat aanbieders 5G-diensten lanceren uiterlijk op 1 april 2026 ^[49] ^[50]. De veiling zal 11 frequentieblokken aanbieden (in totaal 400 MHz in de 700 MHz- en 3,5 GHz-banden) en is vastgesteld op een minimale gecombineerde prijs van $2,1 miljard <a href=”https://www.reuters.com/world/middle-east/turkey-hold-5g-tender-october-16-service-be-available-april-2reuters.com ^[51]. Alle drie de Turkse mobiele operators – Turkcell, Türk Telekom en Vodafone Turkey – komen in aanmerking om te bieden onder hun bestaande licenties ^[52]. Deze 5G-lancering komt na jaren van uitstel; opvallend is dat de huidige 2G/3G/4.5G-licenties van Turkije doorlopen tot 2029, waarna een nieuw regime (met verplichtingen tot het delen van inkomsten) van kracht wordt ^[53]. Ook in de regio kondigde Israël plannen aan om 2G- en 3G-netwerken volledig uit te schakelen tegen eind 2025 (om spectrum vrij te maken voor 4G/5G) ^[54] ^[55] – een versnelde tijdlijn die lijkt op die van Golfstaten die hun oude netwerken willen uitfaseren en zich willen richten op modern breedband. Deze spectrummaatregelen in Azië en het Midden-Oosten onderstrepen een wereldwijde race om de toegang tot mobiel internet van de volgende generatie te versnellen.

Europa – mmWave-veilingen en 6G-planning: Ook Europese toezichthouders hebben hun spectrumagenda’s verder ontwikkeld. In het Verenigd Koninkrijk start Ofcom deze maand met de eerste veiling van high-band millimeter wave 5G-spectrum van het land ^[56]. De veiling zal licenties toekennen in de 26 GHz- en 40 GHz-banden – een enorme 6,25 GHz aan totale bandbreedte – gericht op de uitrol van ultrasnelle 5G in grote steden ^[57]. Ofcom had bestaande gebruikers (zoals vaste draadloze verbindingen) uit deze banden verwijderd en bieders in september gescreend, en nu begint de belangrijkste biedingsfase ^[58]. mmWave-frequenties kunnen multi-gigabit snelheden en lage latency leveren over korte afstanden, wat volgens toezichthouders nieuwe 5G-toepassingen voor consumenten en bedrijven mogelijk kan maken (zoals AR/VR, slimme fabrieken en stadionconnectiviteit) ^[59]. Elders in Europa vorderden de autoriteiten met de toewijzing van mid-band spectrum: Frankrijk ging verder met het toekennen van toegewijd 3,8 GHz-spectrum aan de industrie voor private 5G-netwerken, Spanje bereidde een 26 GHz-veiling voor, Polen herstartte de stilgevallen C-bandveiling, en meer. Met het oog op de toekomst kijkt Europa alvast naar 6G. De Europese Commissie en CEPT zijn begonnen met voorlopige studies naar kandidaat-terahertzfrequentiebanden die mogelijk de basis vormen voor 6G in de jaren 2030 ^[60]. Door nu spectrum boven 100 GHz te onderzoeken, willen EU-beleidsmakers ervoor zorgen dat Europa concurrerend blijft in het volgende draadloze tijdperk en niet wordt verrast wanneer de standaardisatie van 6G later dit decennium begint.

Pro-concurrentiebeleid & bijdragen van Big Tech: Een andere reguleringstrend is de poging om telecommarkten en financieringsmodellen te hervormen. Europese functionarissen heroverwegen, na jaren van het blokkeren van telecomfusies, hun standpunt nu er wordt betoogd dat consolidatie de aanbieders zou kunnen versterken en investeringen zou kunnen verbeteren. In 2024 had Europa 41 mobiele operators die elk meer dan 500.000 klanten bedienen – tegenover slechts 5 in de VS en 3–4 in China of Japan ^[61] – een verschil dat velen als onhoudbaar zien. De topman van Telefónica, Marc Murtra, is uitgesproken over het feit dat de Europese telecommarkt te gefragmenteerd is om te concurreren: “Als Europa strategische autonomie in technologie wil, zullen we grote of gigantische Europese operators moeten hebben,” vertelde hij aan Reuters, waarbij hij opmerkte dat Europa zonder schaalgrootte “achterop kan raken” op gebieden als AI, cloud en satelliet ^[62] ^[63]. Murtra heeft de toezichthouders opgeroepen om soepeler te zijn: “Dit vereist geen gigantische omslag. Het enige wat nodig is, is het rempedaal een beetje loslaten en de markt laten… consolideren.” ^[64] De EU-autoriteiten lijken te luisteren – de Europese Commissie gaf aan dat zij haar anti-fusiehouding mogelijk zal versoepelen voor telecombedrijven en zelfs bijdragen van Big Tech aan netwerkkosten wil overwegen ^[65] ^[66]. Een document van de Commissie eerder dit jaar erkende dat Europa met ~50 mobiele operators te gefragmenteerd is en vroeg zich af of grensoverschrijdende fusies aanbieders kunnen helpen om “voldoende schaal… zonder de concurrentie te schaden” te bereiken ^[67]. Ook werd geopperd om de telecomregelgeving uit te breiden naar internetplatforms, wat aansluit bij de wens van telecombedrijven dat techgiganten (wiens streaming- en clouddiensten enorme datastromen veroorzaken) meebetalen aan investeringen in 5G-netwerken ^[68] ^[69]. Hoewel eventuele beleidswijzigingen uitvoerig zullen worden besproken, betekent het feit dat Brussel fusievriendelijke regels en “fair share”-betalingen overweegt een belangrijke verandering van toon, ingegeven door het strategische belang van een robuuste 5G-infrastructuur.

Initiatieven van mobiele operatoren & marktbewegingen

BT’s 5G-ambitie in het VK: De Britse telecomgroep BT (EE) heeft een gedurfd netwerkplan onthuld dat gericht is op het inhalen van de concurrentie. Het bedrijf kondigde plannen aan om tegen 2030 99% van de Britse bevolking te voorzien van Standalone 5G-dekking, en belooft deze mijlpaal vier jaar eerder te bereiken dan de publiekelijk aangekondigde tijdlijnen van rivaliserende operators ^[70]. Om dit te realiseren, rolt BT al geavanceerde apparatuur uit. De mobiele tak EE werd de eerste Europese operator die Ericsson’s nieuwe AIR 3284-radio’s activeerde – geavanceerde massive-MIMO 5G-units met ingebouwde antennes die de prestaties maximaliseren ^[71]. Tot nu toe zijn slechts twee locaties (in Leeds) live gegaan met deze units, maar honderden meer staan gepland voor 2030. De AIR 3284 kan tot 4× meer uplinkcapaciteit en 100× de capaciteit van 4G op een zendmast bieden ^[72], wat de netwerkdoorvoer in drukke stadscentra en bij grote evenementen aanzienlijk verhoogt. BT heeft ook zijn uitrol van small cells opgevoerd om het stedelijke 5G te verbeteren: meer dan 1.500 small cells met laag vermogen zijn nu operationeel, waaronder 500 die het afgelopen jaar zijn toegevoegd in steden als Belfast, Bristol en Oxford ^[73]. Om dit dichte netwerk te coördineren, heeft EE een innovatief Advanced RAN Coordination (ARC)-systeem ingezet (een wereldprimeur in een commercieel netwerk) waarmee nabijgelegen zendmasten dynamisch capaciteit kunnen delen ^[74]. BT stelt dat deze upgrades enorme economische voordelen kunnen opleveren – en verwijst naar onderzoek waaruit blijkt dat verbeterde mobiele connectiviteit tegen 2030 £230 miljard aan waarde aan de Britse economie kan toevoegen ^[75]. BT deed echter ook een beroep op beleidssteun en riep de overheid op om de planningswetten te hervormen, de toegang tot spectrum te verbeteren en de hoge spectrumkosten te heroverwegen die een snelle 5G-uitrol kunnen belemmeren ^[76]. BT’s agressieve 5G-inzet komt op het moment dat concurrenten ook opschalen: concurrent VMO2 (Virgin Media O2) beweerde vorige maand al Standalone 5G te hebben uitgerold in 500 steden/dorpen (met dekking van 70% van de bevolking) – momenteel het grootste SA 5G-netwerk in het VK ^[77]. De race is begonnen, en het hoofd netwerken van BT waarschuwde dat zelfs 99% dekking niet elk dekkingsprobleem zal oplossenge kloof (zoals landelijke spoorlijnen), en dringt aan op voortgezette gerichte aanleg voor werkelijk alomtegenwoordige dienstverlening ^[78].

Verizon richt zich op slimme netwerken: In de VS heeft Verizon een samenwerking aangekondigd om zijn draadloze technologie uit te breiden naar kritieke infrastructuur. Verizon Business integreert het industriële draadloze platform van GE Vernova in zijn aanbod voor elektriciteitsbedrijven ^[79]. Het platform, GE’s MDS Orbit, ondersteunt een mix van industriële LTE, gelicentieerde/niet-gelicentieerde radiolinks en wifi voor communicatie bij nutsbedrijven ^[80]. Door dit toe te voegen aan het aanbod van Verizon, wil de provider nutsbedrijven betrouwbare, veilige en flexibele connectiviteitsopties bieden om het energienet te moderniseren ^[81] ^[82]. Het systeem is ontworpen als ruggengraat voor de operaties van nutsbedrijven: het kan SCADA (besturingssystemen), netautomatisering, mobiele apps voor personeel en meer aansturen ^[83]. Verizon’s enterprise VP Jim Kilmer merkte op dat nutsbedrijven “betrouwbare en flexibele communicatie” nodig hebben om de enorme transformatie in de energiesector (zoals decentrale zonne-energie, EV-laden, slimme meters) te beheren ^[84]. Het Orbit-platform is extra beveiligd met sterke cybersecurity en zelfs elektromagnetische pulsafscherming, gezien het kritieke karakter van energie-infrastructuur ^[85]. Verizon zal nutsklanten helpen het systeem uit te rollen via zijn landelijke LTE/5G-netwerk, waarbij het zijn draadloze expertise combineert met de industriële knowhow van GE ^[86]. Deze stap bouwt voort op een bredere trend waarbij telecombedrijven zich uitbreiden naar verticale sectoren (energie, industrie, enz.) door private netwerken en IoT-oplossingen aan te bieden. Voor Verizon is het ook een strategische zet nu de groei in consumentenmobiliteit afneemt – enterprise IoT en private 5G vormen nieuwe inkomstenstromen.

Fusies & Overnames hervormen markten: De afgelopen week was er opvallende telecom M&A-activiteit, waarmee de trend van marktconsolidatie in 2025 in verschillende regio’s wordt voortgezet:

Uitbreiding van Vodafone in Roemenië: Vodafone versterkt zijn aanwezigheid in Oost-Europa via een tweedelige deal voor Telekom Romania Mobile (TKRM). Moederbedrijf OTE (Griekenland) stemde ermee in om Vodafone een belang van 100% in de kernactiviteiten van TKRM te verkopen (de postpaid-mobiele activiteiten, minus enkele aandelen en bepaalde activa), terwijl concurrent Digi de prepaid-gebruikersbasis van TKRM, een deel van het spectrum en enkele torensites zal overnemen ^[87] ^[88]. De gecombineerde ondernemingswaarde van de deal bedraagt €70 miljoen ^[89]. De Roemeense mededingingsautoriteit keurde het plan in juli goed en de transactie werd officieel afgerond aan het begin van oktober 2025 ^[90]. Vodafone betaalt ongeveer €30 miljoen voor de postpaid-activiteiten en voegt daarmee direct ongeveer 3 miljoen klanten toe. Digi, een snelgroeiende Roemeense operator, neemt de circa 2 miljoen prepaid-abonnees over. Zowel Vodafone als Digi zijn ook overeengekomen te investeren in netwerkontwikkeling als onderdeel van de overeenkomst ^[91]. De CEO van OTE zei dat de verkoop in lijn is met hun strategie om portefeuilles te optimaliseren en dat de overdracht van TKRM aan “sterke eigenaren” (Vodafone/Digi) de Roemeense telecommunicatiediensten zal verbeteren ^[92]. Voor Vodafone, dat onder nieuw leiderschap wordt gereorganiseerd en zich heroriënteert, is dit een relatief kleine maar strategische overname om zijn aanwezigheid in een EU-markt van ongeveer 19 miljoen mensen uit te breiden. Het is ook een voorbeeld van de voortdurende “right-sizing” van de Europese telecomsector – het verschuiven van activa naar exploitanten die er het beste in kunnen investeren.
Europese telecombedrijven zoeken schaalvergroting: Naast individuele deals roepen topbestuurders publiekelijk op tot meer consolidatie. De nieuwe CEO van Telefónica, Marc Murtra, voert een mediacampagne waarin hij betoogt dat Europa minder, maar sterkere telecombedrijven nodig heeft om innovatie te stimuleren en wereldwijd te kunnen concurreren ^[93] ^[94]. Hij wijst erop dat Europa nog steeds geen equivalent heeft van Amerika’s AT&T/Verizon of de enorme staatsbedrijven in China. De EU heeft een mogelijke versoepeling van het fusiebeleid gesignaleerd; zo heeft Brussel onlangs (voor het eerst in tien jaar) een 4-naar-3 mobiele fusie toegestaan zonder zware voorwaarden, in een kleinere markt, wat op een beleidswijziging duidt. Brancheorganisaties (GSMA, ETNO) hebben hun lobby voor fusievriendelijkere regels ook opgevoerd ^[95]. Zij stellen dat het toestaan van grensoverschrijdende fusies of het laten overnemen van kleinere spelers door grote bedrijven efficiëntie en hogere investeringen in 5G/6G mogelijk kan maken, wat uiteindelijk consumenten ten goede komt met betere netwerken. Toch blijven toezichthouders voorzichtig – uit vrees dat minder concurrentie tot hogere prijzen leidt. De komende maanden zal blijken of het Europese “kampioenen”-verhaal (het creëren van grotere telecombedrijven die kunnen investeren in glasvezel, 5G, cloud, enz.) zwaarder weegt dan mededingingszorgen. Als de fusie-regels inderdaad versoepelen, kunnen we een golf van deals zien (bijvoorbeeld Orange/Bouygues/Iliad die SFR in Frankrijk opsplitsen, of Vodafone dat mogelijk onderdelen samenvoegt in Spanje of het VK) ^[96] ^[97]. Dit zou een ingrijpende verandering betekenen in een sector die al jaren gefragmenteerd is.
Opkomende markten en privatisering: In Afrika en Azië heroverwegen overheden staatsgeleide mobiele providers. Zoals vermeld, The Gambia injecteert geld via een lokale investeerder om Gamcel te vernieuwen, in plaats van het verouderde 2G-netwerk te laten verdwijnen. De deal is gestructureerd als een publiek-private samenwerking (de investeerder neemt aandelen) zodat Gamcel gered kan worden zonder volledige privatisering ^[98] ^[99]. De Gambiaanse minister van technologie benadrukte dat ze buitenlandse aanbiedingen hebben afgewezen ten gunste van het lokaal houden van het geld – een strategie van “economische retentie” om te zorgen dat de winst in het land blijft ^[100]. Gamcel zal zijn “zeer verouderde” apparatuur volledig vervangen, 4G/5G landelijk uitrollen en een modern factureringssysteem implementeren ^[101]. Evenzo krijgt moederbedrijf Gamtel (de vaste lijn incumbent) een door de overheid gefinancierde upgrade van $50 miljoen, maar functionarissen benadrukken dat “Gamtel niet te koop is” ondanks geruchten ^[102] ^[103]. Deze stappen weerspiegelen een evenwichtsoefening in ontwikkelingsmarkten: privaat kapitaal en expertise aantrekken om netwerken te moderniseren, terwijl enige staatscontrole over kritieke telecomactiva behouden blijft. We zien vergelijkbare inspanningen in andere landen, zoals Angola en Ethiopië, waar staats-telco’s openstaan voor partnerschappen of gedeeltelijke belangen om de uitrol van 4G/5G te versnellen.

Netwerkupgrades & 2G/3G-afschakelingen

Nu 5G- en glasvezeluitrol versnellen, nemen operators wereldwijd geleidelijk afscheid van de oudere 2G- en 3G-netwerken die als werkpaarden van het mobiele tijdperk dienden. De nieuwsberichten van oktober laten zien hoe deze overgang wereldwijd verloopt – met sommige regio’s die snel overstappen op volledig 4G/5G, en andere die nog steeds de achterstand van 2G inhalen:

Zonsondergangschema’s van Europa: In heel Europa worden 3G-netwerken snel afgebouwd en veel landen hebben nu ook definitieve einddata vastgesteld voor 2G. Zo heeft Duitsland 3G al in 2021 uitgeschakeld en is het van plan om 2G tegen 2028 uit te faseren ^[104]. Frankrijk houdt 2G in de lucht tot eind 2026, maar wil 3G uiterlijk in 2029 stopzetten ^[105]. Het Verenigd Koninkrijk mikt op 2033 voor de definitieve uitschakeling van 2G/3G, maar alle grote Britse providers hebben 3G al uitgeschakeld of doen dit uiterlijk in 2024, en 2G volgt voor 2030. Kleinere landen zoals Nederland en Zwitserland hebben 2G al beëindigd of doen dit uiterlijk in 2025. Deze week vernamen we dat Israël zijn 2G- en 3G-diensten volledig zal beëindigen op 31 december 2025 ^[106] – waarna alleen 4G/5G-apparaten met VoLTE nog zullen werken. De Israëlische overheid is publieke campagnes gestart om resterende 2G-gebruikers (zoals ouderen met oude telefoons of IoT-apparaten zoals alarmsystemen) aan te sporen vóór de deadline te upgraden ^[107] ^[108]. De beloning voor het uitschakelen van oude netwerken is hergebruik van spectrum: frequenties op 900 MHz of 2100 MHz kunnen worden herbestemd om de capaciteit van 4G en 5G te vergroten, wat de snelheid en dekking voor moderne gebruikers verbetert ^[109]. Ambtenaren wijzen ook op voordelen voor de openbare veiligheid – oude netwerken ondersteunen geen geauthenticeerde noodmeldingen of HD-spraak, terwijl nieuwere netwerken dat wel kunnen.

VS en Azië – Einde van 3G: In de Verenigde Staten is de uitfasering van 3G in feite voltooid. AT&T, Verizon en T-Mobile hebben hun 3G (UMTS/CDMA) netwerken begin 2022 allemaal gedeactiveerd ^[110]. De aandacht verschuift nu naar 2G (GSM/CDMA1x). T-Mobile US heeft 2G in stand gehouden voor IoT en roaming, maar is van plan het uiteindelijk in 2025 uit te schakelen; AT&T en Verizon hebben 2G al uitgeschakeld of doen dit binnenkort. Dit zal het einde van een tijdperk markeren – 2G werd begin jaren 90 in de VS geïntroduceerd. Canada volgt een vergelijkbaar pad, met 3G grotendeels verdwenen tegen 2025 en 2G die kort daarna zal worden uitgefaseerd. In Azië zijn geavanceerde markten zoals Japan en Zuid-Korea al lang klaar met 3G (uitgeschakeld in 2022) en zijn er weinig 2G-restanten (Japan stopte tien jaar geleden met 2G). Singapore beëindigde 2G in 2017. Maar sommige opkomende Aziatische markten zijn pas recent begonnen met de uitfasering: Thailand schakelde 2G uit in 2021, Maleisië is van plan dit eind 2025 te doen, enzovoort. Opvallend is dat Turkije, dat nu pas overstapt op 5G, heeft aangekondigd dat het nog steeds 2G en 3G tegen 2029 zal elimineren ^[111] – wat betekent dat Turkije van plan is volledig over te stappen op 4G/5G binnen enkele jaren na de introductie van 5G-diensten. Dit onderstreept hoe snel verouderde technologie kan worden overgeslagen zodra de beslissing is genomen.

Uitdagingen bij de overgang: Het uitschakelen van oude netwerken verloopt niet altijd soepel. Operators moeten zorgen voor dekkingsevenwicht (zodat geen enkel gebied zonder service komt te zitten) en resterende klanten helpen bij het migreren van apparaten. Een belangrijk probleem zijn legacy M2M/IoT-apparaten – van betaalterminals tot noodoproepsystemen in voertuigen – veel daarvan gebruiken nog steeds 2G/3G-modems. Zo zijn er bijvoorbeeld miljoenen auto’s in Europa met 2G eCall-modules; die moeten worden geüpgraded, anders werken ze niet meer zodra 2G verdwijnt. Sommige landen (zoals Duitsland) hebben subsidies aangeboden of verplichte terugroepacties voor auto’s opgelegd om dit aan te pakken. In het geval van Israël heeft de overheid gewaarschuwd dat systemen zoals liften in gebouwen, industriële sensoren en alarmsystemen 4G/5G moeten ondersteunen, anders functioneren ze na 2025 niet meer ^[112]. Er is ook consumentenvoorlichting: de Israëlische autoriteiten hebben zelfs een speciale hotline opgezet (#235) om te controleren of je telefoon VoLTE ondersteunt ^[113]. Providers gebruiken prikkels – zo bood SK Telecom in Korea, na een recent datalek, gratis simkaart-upgrades aan alle 23 miljoen klanten om de veiligheid te verbeteren en resterende 3G-gebruikers over te zetten op 4G-simkaarten ^[114] ^[115].

Opkomende markten moderniseren: In ontwikkelingslanden is het verschil tussen de oudste en nieuwste technologie het grootst. Het verhaal van Gambia is illustratief. Het staatsbedrijf Gamcel werd in 2001 gelanceerd en heeft nooit 4G uitgerold, laat staan 5G, vanwege financiële problemen. In 2025 was het de enige operator die nog op 2G/3G zat in het land ^[116], terwijl concurrenten snellere 4G/5G-abonnementen aanboden. Dit zette Gamcel op een enorm nadeel (klanten liepen weg voor betere service) en liet een deel van de bevolking achter met zeer traag internet. Het nieuwe plan van de overheid, aangekondigd op 5 oktober, injecteert D6,7 miljard (~$95 miljoen) van een lokaal conglomeraat om het volledige netwerk van Gamcel te vernieuwen ^[117] ^[118]. Alle bestaande basisstations zullen worden vervangen of geüpgraded naar 4G LTE en 5G-technologie, en er zal een modern core-netwerk en factureringssysteem worden geïmplementeerd ^[119]. In feite zal Gamcel in één keer van 2G direct naar 5G springen. De deal zorgt er ook voor dat het bedrijf grotendeels in handen van de overheid blijft (de investeerder krijgt aandelen, maar Gambia behoudt de controle) ^[120] ^[121]. Functionarissen spraken hun optimisme uit dat Gamcel met nieuwe infrastructuur en een investeringspartner “de concurrentiepositie in een digitale wereld kan heroveren.” ^[122] Vergelijkbare moderniseringsslagen vinden plaats in andere Afrikaanse markten: zo sluiten Nigeria en Kenia onrendabele 3G-locaties om zich te richten op 4G, terwijl ze 5G-uitbreidingen in steden plannen. De ITU en GSMA helpen veel armere landen met strategieën om 2G-spectrum om te zetten naar 4G, omdat laagbandspectrum (zoals 900 MHz) uiterst waardevol is om landelijke gebieden met LTE te bereiken. De sleutel is het vinden van de juiste timing: 2G te snel uitschakelen kan voor sommige gebruikers (vooral wie zich geen nieuwe telefoon kan veroorloven) basis telefoon-/sms-diensten afsnijden, maar het jarenlang aanhouden kan middelen weghalen bij de uitrol van 4G/5G. Elk land zoekt zijn eigen balans, maar de richting is duidelijk – de wereld neemt afscheid van GSM en 3G ten gunste van de snellere, datagerichte netwerken van vandaag.

5G Standalone, IoT & Next-Gen Innovaties

Nu de wereldwijde adoptie van 5G ruim voorbij de beginfase is, verschuift de aandacht naar de volgende golf van mobiele innovatie – namelijk volledig onafhankelijke 5G-netwerken, de opkomst van het Internet of Things, en de eerste tekenen van 6G aan de horizon. Ontwikkelingen op 4–5 oktober lieten zien hoe 5G volwassen wordt en nieuwe mogelijkheden biedt:

Standalone 5G wordt mainstream: De meeste eerste 5G-uitrols (2019–2022) waren non-standalone – in feite een overlay op 4G-cores. Nu stappen operators snel over op 5G Standalone (SA)-modus met 5G-cores, wat het volledige potentieel van 5G ontsluit (zoals ultra-lage latency en network slicing). Uit branchegegevens blijkt dat meer dan 40 operators wereldwijd 5G SA hebben gelanceerd eind 2025, met nog veel meer in proefprojecten. In de VS liep T-Mobile voorop met SA in 2020, en AT&T/Verizon volgden in 2022–23. Europa was trager, maar dit jaar vonden er grote uitrols plaats: het Duitse Deutsche Telekom en Vodafone introduceerden SA, en het Britse VMO2 claimt al 70% bevolkingsdekking met SA ^[123]. Op 2 oktober demonstreerde Vodafone Spanje zelfs een 5G SA network slicing use-case voor het uitzenden van live tv-feeds met gegarandeerde QoS – iets wat niet mogelijk is op 4G. Analisten verwachten dat 2025 een doorbraakjaar wordt voor 5G SA wereldwijd ^[124], aangezien veel netwerken in Azië (bijvoorbeeld India, dat pas in 2023 5G lanceerde) van meet af aan standalone willen gaan. Een drijfveer is dat nieuwe zakelijke diensten (zoals private 5G-campusnetwerken en industriële besturing met lage latency) SA-architectuur vereisen. Een andere factor: apparaatondersteuning is bijgebeend – de meeste 5G-telefoons en CPE’s in 2025 zijn nu SA-geschikt, terwijl enkele jaren geleden veel apparaten alleen NSA-compatibel waren.

Netwerkslicing wordt werkelijkheid: Een langgeprezen functie van 5G is het vermogen om een fysiek netwerk op te delen in meerdere virtuele slices – elk met zijn eigen prestatiekenmerken – om verschillende behoeften op dezelfde infrastructuur te bedienen. Na jaren van demonstraties komt slicing nu eindelijk commercieel tot leven. In de VS zijn Verizon en T-Mobile begonnen met het aanbieden van slices aan zakelijke klanten ^[125]. Zo kan een energiebedrijf bijvoorbeeld een slice kopen met extra betrouwbaarheid en beveiliging voor zijn IoT-sensoren, terwijl een gamingbedrijf een slice met lage latentie kan kopen voor zijn AR/VR-app. Tijdens het MWC 2025 kondigde de Spaanse provider Telefónica een live netwerkslicingdienst aan voor kritische communicatie in een haven in Valencia. Het Omdia-rapport dat deze week in het nieuws werd aangehaald, merkt op dat één derde van de bedrijven in een recent onderzoek private 5G-netwerken (die vaak slicing gebruiken) ziet als essentieel voor de beveiliging en maatwerk van connectiviteit ^[126]. Overheden zijn ook geïnteresseerd – slices kunnen worden gebruikt voor communicatie voor de openbare veiligheid, zodat hulpdiensten altijd toegang hebben tot een netwerk, zelfs als het publieke gebruik tijdens noodgevallen piekt. Richting 2026 kunnen we verwachten dat slicing in meer reguliere aanbiedingen wordt verpakt (mogelijk zelfs “premium” consumentenabonnementen die bijvoorbeeld lage latentie voor cloudgaming of ononderbroken 4K-streaming via een slice garanderen).

RedCap IoT-apparaten arriveren: Misschien wel de belangrijkste 5G-ontwikkeling voor IoT dit jaar is de opkomst van RedCap (Reduced Capability) apparaten. RedCap is een functie in de 5G-standaarden (3GPP Release 17) die 5G afstemt op apparaten die geen volledige gigabit-snelheden nodig hebben – denk aan wearables, sensoren, industriële IoT-modules – door het aantal antennes en de complexiteit te verminderen, wat kosten en energieverbruik bespaart. Na een tijd slechts een concept op papier te zijn geweest, is RedCap nu tastbaar. Het nieuwsoverzicht benadrukte dat Apple’s nieuwste Apple Watch RedCap ondersteunt ^[127] – wat betekent dat het in een lichte 5G-modus kan verbinden, ideaal voor een kleine batterij. Eind 2024 lanceerde T-Mobile US het eerste commerciële 5G RedCap-apparaat in Noord-Amerika, een hotspot gericht op IoT-toepassingen ^[128]. En in Azië hebben chipsetfabrikanten zoals Qualcomm en MediaTek RedCap-modems klaar, waarbij Chinese fabrikanten van plan zijn deze te integreren in slimme brillen, fabrieksrobots, enzovoort. Omdia-onderzoekers zeiden dat 2025 het keerpunt is: het is “de eerste keer dat hardware- en netwerkecosystemen op RedCap zijn afgestemd” – netwerken rollen ondersteuning uit precies op het moment dat apparaten beschikbaar komen ^[129]. RedCap vult het gat tussen narrowband IoT (dat een lage datasnelheid heeft) en volledige 5G eMBB-apparaten (die duur zijn voor eenvoudige taken). Bijvoorbeeld, een AR-headset heeft misschien maar 50 Mbps en een lange batterijduur nodig; RedCap maakt het mogelijk om dat via 5G te krijgen zonder de kosten van een telefoonachtige modem. Telecombestuurders zijn optimistisch dat miljarden nieuwe IoT-gadgets – van gezondheidswearables tot slimme stadssensoren – de komende jaren online zullen komen via RedCap, vooral in Azië-Pacific, dat naar verwachting de leiding zal nemen in de groei van IoT-verbindingen ^[130]. Een andere trend is dat operators mogelijk de adoptie van RedCap subsidiëren (bijvoorbeeld via IoT-specifieke databundels of het bundelen van apparaten) om snel op te schalen, wat op zijn beurt de moduleprijzen drukt ^[131].

5G-prestaties in de echte wereld – Operatie op afstand: De kracht van geavanceerde 4G/5G-netwerken werd deze maand op indrukwekkende wijze gedemonstreerd door Kuwait’s Zain. Zoals vermeld in Key Facts, leverde Zain de hogesnelheidsverbinding die een Guinness World Record operatie op afstand met een robot mogelijk maakte tussen artsen die 12.000 km van elkaar verwijderd waren ^[132]. Concreet voerde een chirurg in het Jaber Al-Ahmad Ziekenhuis in Koeweit-Stad een hernia-operatie uit bij een patiënt in São Paulo, Brazilië, met behulp van een robotinstallatie – waarbij het telecomnetwerk vrijwel directe video- en besturingssignalen verzond. Zain gebruikte een speciale MPLS-verbinding met slechts 199 ms latentie en 80 Mbps doorvoersnelheid ^[133]. De CEO van het bedrijf, Nawaf Al-Gharabally, merkte op dat hun “geavanceerde netwerk een beslissende rol speelde bij het bieden van een stabiele, directe verbinding die een uiterst nauwkeurige en betrouwbare robotoperatie mogelijk maakte” ^[134]. Het succes werd bevestigd door het Ministerie van Volksgezondheid van Koeweit en een team van Braziliaanse artsen aan de andere kant, en het is nu officieel de langste afstand waarop ooit een teleoperatie is uitgevoerd. Dit laat zien hoe ver telecomtechnologie is gekomen – een latentie van minder dan 200 ms over die afstand is verbazingwekkend (het benadert de theoretische limiet van ~133 ms RTT voor signalen over 12.000 km). Zo’n lage latentie werd bereikt via glasvezel-onderzeekabels en geoptimaliseerde routering over het netwerk van Zain en partners. Vooruitkijkend opent dit de deur naar bredere telemedicine in afgelegen gebieden. Stel je voor dat een topchirurg in New York uiteindelijk een patiënt in een landelijke Afrikaanse kliniek opereert via 5G – wat reizen en mogelijk levens kan redden in noodgevallen. Buiten de geneeskunde kan dezelfde ultra-betrouwbare, lage-latentieverbinding dingen mogelijk maken zoals op afstand bestuurde industriële machines, dronenvluchten over continenten, of holografische samenwerking in real-time. 5G Advanced en toekomstige 6G zullen naar verwachting de latentie voor bepaalde toepassingen terugbrengen tot slechts 1–10 ms, waardoor dit soort “sci-fi”-toepassingen alledaags worden.

Vooruitkijken naar 6G en AI-integratie: Terwijl 5G nog wordt uitgerold, is de telecomindustrie al bezig met het formuleren van 6G-visies en het inzetten van AI in netwerkoperaties. Er bestaan nog geen formele 6G-standaarden, maar onderzoeksthema’s zijn onder meer het gebruik van frequenties in het sub-THz-bereik (100–300 GHz) voor extreme capaciteit, het integreren van communicatie en detectie (zodat netwerken ook objecten kunnen waarnemen zoals radar), en door AI aangestuurde luchtinterfaces die zichzelf optimaliseren. Europa’s vroege studie van het terahertz-spectrum ^[135], zoals vermeld, maakt deel uit van deze basis. Japan en Zuid-Korea hebben speciale 6G-testomgevingen, en de VS heeft een “Next G Alliance” van bedrijven gelanceerd om 6G-onderzoek en -ontwikkeling te coördineren. Een vaak genoemd tijdschema is 2030 voor de eerste commerciële 6G. Tot die tijd zal 5G-Advanced (3GPP Releases 18+) stapsgewijs functies toevoegen – waaronder AI-gestuurd netwerkbeheer. We hebben gezien dat Nokia en Ericsson machine learning-algoritmen integreren om radioparameters automatisch af te stemmen, storingen te voorspellen en de energie-efficiëntie te verbeteren. Nog deze week zei een Nokia-topman op een AI-conferentie dat GenAI-tools helpen bij het ontwerpen van efficiëntere netwerk-topologieën, maar waarschuwde dat kwaadwillenden AI ook kunnen gebruiken om kwetsbaarheden te vinden (het tweesnijdend zwaard van technologie) ^[136] ^[137]. Aan de consumentenkant maakt de bandbreedte van 5G meer AI aan de rand mogelijk – bijvoorbeeld AI-vertaling en augmented reality-diensten op smartphones, die snelle cloudverbindingen vereisen. Alles bij elkaar zal het traject van nu tot 2030 leiden tot een volledige realisatie van 5G en de basis voor 6G, met een convergentie van communicatietechnologie, AI en zelfs satellietintegratie (6G zal naar verwachting van nature niet-terrestrische netwerken ondersteunen).

Het innovatietempo ligt hoog, en als de recente doorbraken een indicatie zijn, zal de mobiele ervaring in de late jaren 2020 aanzienlijk anders zijn: veel slimmer, alomtegenwoordig en in staat tot toepassingen die vandaag nog als toekomstmuziek klinken op techconferenties.

Satellietconnectiviteit vergroot het mobiele bereik

Ooit gescheiden domeinen, satellietcommunicatie en mobiele netwerken groeien steeds meer naar elkaar toe – een trend die deze week door verschillende aankondigingen wordt onderstreept. Het doel is ambitieus: het elimineren van “geen signaal”-zones door gewone mobiele telefoons via satellieten te laten verbinden wanneer er geen terrestrische dekking is. De ontwikkelingen in oktober tonen aanzienlijke vooruitgang op dit gebied:

T-Mobile & SpaceX Starlink – Uitbreiding van de bèta: In de Verenigde Staten is T-Mobile een pionier geweest op het gebied van satelliet-cellulaire integratie via zijn samenwerking met SpaceX’s Starlink-constellatie. In juli 2025 lanceerde T-Mobile een eerste bèta van de “T-Satellite”-dienst die sms-berichten mogelijk maakte in afgelegen gebieden via satellieten. Per 1 oktober heeft T-Mobile aangekondigd dat de dienst wordt uitgebreid om populaire smartphone-apps te ondersteunen naast sms ^[138]. Specifiek kan satellietconnectiviteit nu basisgegevens verwerken voor WhatsApp-berichten, Google Maps, Apple’s iMessage, Facebook Messenger, X (Twitter), en een dozijn andere apps ^[139] ^[140]. Dit is mogelijk omdat T-Mobile samenwerkte met Apple en Google om een standaard “SAT-modus” in hun besturingssystemen te creëren ^[141] ^[142]. Apps die SAT-modus gebruiken, kunnen detecteren wanneer de telefoon is verbonden met een satelliet en schakelen automatisch over naar het verzenden van lichtgewicht data (alleen tekstchats, lage-resolutie kaarttegels, enz.) die geschikt zijn voor smalband-satellietkanalen ^[143]. Voor gebruikers is de ervaring naadloos – als je aan het wandelen bent in de wildernis en je mobiele signaal verliest, schakelt je telefoon over naar satellietmodus en blijven dingen als WhatsApp werken (zij het wat trager en zonder bandbreedte-intensieve inhoud). T-Mobile maakt gebruik van meer dan 650 Starlink “direct-to-cell”-satellieten die SpaceX heeft gelanceerd ^[144]. Dit zijn in feite Starlink-satellieten met grote mobiele antennes erop, die werken op de mobiele frequentiebanden van T-Mobile (niet op Wi-Fi). Elke satelliet fungeert als een zeer hoge zendmast, die enorme gebieden dekt maar met beperkte capaciteit. Daarom ondersteunt de dienst aanvankelijk alleen geselecteerde apps en geen volledig internetgebruik. Zoals VP Jeff Giard uitlegde, ligt de focus op “kritieke diensten in plaats van volledige data-intensieve ervaringen” via satelliet ^[145]. T-Mobile biedt deze satellietfunctie zonder extra kosten aanop zijn top “Experience Beyond” abonnement, en verkoopt het als een extra optie van $10/maand voor andere klanten (inclusief die op AT&T of Verizon via roaming) ^[146]. Het bedrijf meldt dat de bèta 1,8 miljoen gebruikers had die meer dan een miljoen berichten verstuurden vanaf plekken zonder enig mobiel bereik – bijvoorbeeld nationale parken, open zeeën, afgelegen snelwegen ^[147]. Tegen het einde van het jaar wil T-Mobile nog meer apps ondersteunen en uiteindelijk media zoals e-mails en afbeeldingen aanbieden naarmate de satellietcapaciteit toeneemt. Het grote plaatje: satelliet-naar-telefoon is niet langer sciencefiction. Zoals Giard het verwoordde, vinden mensen het geweldig dat “de telefoon in hun zak verbinding kan maken met de ruimte” – waarmee ze feitelijk een satelliettelefoon hebben zonder een speciaal apparaat ^[148]. De implicaties voor veiligheid (denk aan: 911 bellen vanaf een berg) en gemak (verbonden blijven op een cruise of in de woestijn) zijn enorm.

AST SpaceMobile & Bell – 4G-spraak/data vanuit de ruimte: Op 3 oktober kondigden het in Texas gevestigde satellietbedrijf AST SpaceMobile en de Canadese telecomprovider Bell een belangrijke mijlpaal aan: de eerste ruimtegebaseerde tests met mobiele breedband in Canada ^[149]. Ze voltooiden met succes spraakoproepen, standaard sms-berichten en zelfs basis 4G-data en videostreaming via AST’s BlueWalker 3-satelliet en Bell’s spectrum ^[150] ^[151]. In feite konden Bell-klanten met gewone smartphones in New Brunswick bellen en data laden rechtstreeks via de satelliet (die het signaal doorgaf aan Bell’s grondnetwerk). Opvallend is dat de oproepen VoLTE (voice over LTE) waren, wat bewijst dat AST’s systeem kan integreren met de 4G-spraakkern van een provider. Dit volgt op eerdere prestaties van AST – in april haalde AST het nieuws door een standaard mobiel gesprek vanuit de ruimte te voeren naar een Samsung-telefoon op het AT&T-netwerk in Texas, en door ~10 Mbps te halen in een satelliet-LTE-snelheidstest. Voor de Canadese demonstratie gebruikte Bell zijn gelicentieerde 4G-frequenties en werkten Bell-ingenieurs nauw samen met AST, waardoor de dienst functioneerde als een uitbreiding van Bell’s netwerk. Bell investeert sinds 2021 in AST SpaceMobile ^[152], en nu wordt die samenwerking verder verdiept. Bell’s CTO Mark McDonald noemde het “een doorbraakmoment voor connectiviteit in Canada”, en zei dat hun strategische inzet op AST en het bezit van de “soevereine gateways” (grondstations die satellieten verbinden met terrestrische netwerken) Bell in staat stelt een zeer betrouwbare ruimtegebaseerde mobiele dienst te bieden, afgestemd op de behoeften van Canadezen ^[153]. Wanneer het commercieel wordt uitgerold (gepland in 2026), zal Bell’s satelliet-mobiele netwerk enorme delen van de Canadese wildernis dekken – ten noorden van de 59e breedtegraad, afgelegen kustwateren en zo’n 5,7 miljoen km² aan gebied – de grootste dekking van alle Canadese providers ^[154]. Belangrijk is dat deze technologie ervoor zorgt dat zelfs in verre noordelijke gemeenschappen of op offshore boorplatforms gewone mobiele telefoons verbonden blijven. Het wordt ook gezien als een zegen voor noodhulp: tijdens bosbranden of Arctische expedities kunnen hulpverleners vertrouwen op satellietconnectiviteit wanneer ze buiten het bereik van gewone masten komen. De Chief Commercial Officer van AST SpaceMobile, Chris Ivory, merkte op dat de geslaagde spraak- en videotests “het potentieel van [de technologie] onderstrepen om connectiviteit in Canada en daarbuiten te revolutioneren” ^[155]. Voor AST, dat als doel heeft een constellatie van meer dan 100 BlueBird-satellieten te bouwen om wereldwijde dekking te bereiken, bevestigt elke dergelijke test hun aanpak.

Apple, Qualcomm & anderen – De race in NTN: De trend van directe satellietverbinding beperkt zich niet tot deze spelers. Apple introduceerde vorig jaar Nood-SOS via Satelliet op de iPhone 14 – zij het een beperkte tweerichtings-sms voor noodgevallen via Globalstar-satellieten. In 2025 suggereren geruchten dat Apple die mogelijkheid zou kunnen uitbreiden of met Globalstar zou kunnen samenwerken voor basisberichten voor alle gebruikers (niet alleen noodgevallen). Qualcomm bouwt satellietberichtondersteuning (via Iridium-satellieten) in zijn nieuwste smartphonechips, wat betekent dat veel Android-telefoons die in 2024–2025 worden gelanceerd, standaard satelliet-sms-mogelijkheden zullen hebben (toegankelijk via apps). Google heeft ook voorlopige ondersteuning voor satelliet toegevoegd in Android 14. We zien een ecosysteem ontstaan rond het concept genaamd NTN (Non-Terrestrial Networks) in 5G-standaarden. 3GPP Release 17 definieerde de eerste specificaties voor NTN, waardoor satellieten (LEO, MEO, zelfs HAPS-drones) door telefoons als zendmasten kunnen worden behandeld. Tegen Release 20 (verwacht rond 2028) zal 5G-Advanced NTN verfijnen met betere stroomregelingen en satellietoverdrachten. Uiteindelijk zou 6G terrestrische en satellietnetwerken volledig kunnen verenigen. Het nieuws van deze week van T-Mobile en AST suggereert dat we goed op weg zijn: providers willen satelliet integreren om nieuwe abonnees te bereiken en aan dekkingsverplichtingen te voldoen, terwijl satellietbedrijven een enorme markt zien in het bedienen van gewone handsets (miljarden daarvan) in plaats van gespecialiseerde satelliettelefoons (miljoenen).

Regulatoire en competitieve dynamiek: Natuurlijk brengen deze ontwikkelingen nieuwe uitdagingen met zich mee. Traditionele satelliettelefoondiensten (zoals Iridium, Inmarsat) worden mogelijk verstoord als reguliere telecombedrijven goedkopere of gratis satellietconnectiviteit aanbieden als onderdeel van normale abonnementen. Er zijn ook regulatoire obstakels: het gebruik van satellieten voor mobiele communicatie betekent dat er moet worden omgegaan met grensoverschrijdende spectrumkwesties en coördinatie (SpaceX moest toestemming krijgen van de FCC om het spectrum van T-Mobile vanuit de ruimte te gebruiken, wat experimenteel werd toegestaan). Interessant genoeg zijn sommige Europese telecombedrijven in verzet tegen SpaceX, uit angst dat de signalen van Starlink kunnen storen met terrestrische netwerken. Een uitgelekt verhaal vorige week meldde dat grote EU-operators zelfs met juridische stappen dreigden als toezichthouders Starlink niet in toom houden ^[156] ^[157]. Ze steunen ook een alternatief genaamd AST SpaceMobile (Vodafone en Orange hebben geïnvesteerd in AST) om te zorgen dat ze een aandeel hebben in de satellietmarkt. We zouden concurrentie kunnen zien tussen satellietaanbieders om partnerschappen met providers in elke regio te winnen. Uiteindelijk zal de consument misschien niet weten of het iets kunnen schelen welke satelliet boven hun hoofd hangt – alleen dat hun telefoon bereik heeft op de bergtop of midden op zee. En dat is, eerlijk gezegd, een gamechanger voor het idee van altijd en overal verbonden zijn.

Beveiligings- & connectiviteitsuitdagingen

Te midden van de opwinding over nieuwe technologie had de wereldwijde telecomsector begin oktober ook te maken met beveiligingsincidenten en aanhoudende verbindingsproblemen. Deze verhalen herinneren ons eraan dat vooruitgang gepaard gaat met uitdagingen – van cyberdreigingen die zich richten op kritieke infrastructuur tot de voortdurende missie om de hele mensheid online te brengen.

Telecomnetwerken als cyberdoelen: Moderne mobiele netwerken maken deel uit van de nationale vitale infrastructuur, waardoor ze belangrijke doelwitten zijn voor kwaadwillende actoren, variërend van criminele hackers tot door staten gesteunde groepen. Een opvallende onthulling kwam via Reuters op 3 oktober: een met China gelieerde cyberspionagecampagne had meer Amerikaanse telecombedrijven gecompromitteerd dan aanvankelijk werd gedacht ^[158]. In juli maakten Amerikaanse functionarissen bekend dat hackers (door Microsoft “Salt Typhoon” genoemd) waren binnengedrongen in de netwerken van grote providers AT&T en Verizon. Het nieuwe rapport geeft aan dat ook Charter Communications, Windstream, Lumen en anderen zijn getroffen ^[159] ^[160]. De aanvallers maakten misbruik van niet-gepatchte Cisco-routers en Fortinet-apparaten om diep in de telecomsystemen door te dringen ^[161]. Ze kregen mogelijk de mogelijkheid om telecomverkeer te monitoren of zelfs te verstoren. Hoewel de Amerikaanse overheid het directe gevaar bagatelliseerde – providers hebben inmiddels de lekken gedicht en de dreiging “ingedamd”, zonder dat er grootschalige storingen zijn opgetreden ^[162] ^[163] – is het feit dat buitenlandse hackers überhaupt zijn binnengedrongen alarmerend. Het onderstreept de noodzaak van voortdurende waakzaamheid: telecomoperators versterken nu hun netwerkmonitoring, segmenteren netwerken om zijdelingse beweging te beperken en werken nauw samen met inlichtingendiensten om indringers vroegtijdig te detecteren. Het Witte Huis organiseerde afgelopen najaar zelfs een speciale bijeenkomst met CEO’s van telecombedrijven om de ernst te benadrukken; naar verluidt waarschuwden functionarissen dat Chinese hackers in staat waren om “tientallen Amerikaanse havens, elektriciteitsnetten en andere infrastructuur uit te schakelen” via gecompromitteerde netwerken als ze dat wilden ^[164]. Dit rampscenario is niet uitgekomen, maar de boodschap was duidelijk: sterkere cyberbeveiliging in de telecomsector is een nationale veiligheidsnoodzaak.

DDoS- en Fraude Dreigingen: Een andere bedreiging zijn DDoS-aanvallen (Distributed Denial of Service) – het overspoelen van netwerken of diensten met verkeer om ze te verstoren. Telecomoperators hebben een toename gezien in DDoS-pogingen, waarbij vaak legers van met malware geïnfecteerde IoT-apparaten (van slimme camera’s tot routers) als bots worden ingezet. Het beveiligingsrapport van Nokia (genoemd in een overzicht van 4 okt.) meldde dat sommige providers van een handvol DDoS-incidenten per dag naar meer dan 100 aanvallen per dag gingen in 2024 ^[165]. Noord-Amerika wordt bijzonder hard getroffen, en deze aanvallen kunnen worden gebruikt om operators af te persen of simpelweg chaos te veroorzaken. Zo leed een regionale Amerikaanse provider, Cellcom in Wisconsin, in mei 2025 een weeklange storing die later werd bevestigd als gevolg van een cyberaanval (waarschijnlijk ransomware of DDoS) ^[166]. Klanten konden tijdens de storing geen mobiele data gebruiken of bellen, wat onderstreept dat zelfs kleinere aanbieders risico lopen. Begin september ontdekte de Amerikaanse Secret Service een heel andere, maar even verontrustende dreiging: een poging om SIM-kaarten op grote schaal te gebruiken voor verstoring of fraude. Agenten die locaties rond New York binnenvielen, troffen meer dan 300 SIM-servers en 100.000+ SIM-kaarten aan, werkend in clusters binnen een straal van 35 mijl ^[167] ^[168]. Deze hadden kunnen worden gebruikt om miljoenen vervalste berichten te versturen of mobiele netwerken te overbelasten tijdens de spraakmakende Algemene Vergadering van de VN. Een functionaris van de Secret Service zei dat het potentieel om communicatie te verlammen “niet kan worden overschat” ^[169] – als deze illegale SIM-farms waren geactiveerd, hadden ze mogelijk elke telefoon in het land kunnen spammen of zendmasten kunnen blokkeren met signaalverkeer. Gelukkig zijn ze op tijd in beslag genomen en loopt er een onderzoek om de daders te identificeren (vermoedelijk een buitenlandse criminele bende). Het incident laat zien dat dreigingen voor telecom zich niet alleen in cyberspace bevinden, maar ook fysieke illegale apparatuur kunnen omvatten.

De gebruikskloof overbruggen: Op het gebied van connectiviteit blijft de digitale kloof een grote uitdaging, zelfs nu netwerken uitbreiden. Het GSMA-rapport State of Mobile Internet 2025, besproken op 9 september en nog steeds onderwerp van gesprek in oktober, onthulde enkele paradoxale statistieken. Eind 2024 hadden 4,4 miljard mensen toegang tot mobiel internet – dat is 58% van de wereldbevolking ^[170] ^[171]. Nog eens ongeveer 300 miljoen mensen (4% van de wereldbevolking) wonen in gebieden zonder mobiele breedbanddekking (de “dekkingskloof”) ^[172]. Maar de grootste groep – 3,1 miljard mensen, of ongeveer 38% van de mensheid – woont eigenlijk in gebieden die wel 4G- of 5G-dekking hebben, maar geen gebruik maken van mobiel internet ^[173] ^[174]. Dit is de “gebruikskloof”, en hoewel deze het afgelopen jaar iets is gekrompen van 40% naar 38%, is deze nog steeds enorm, wat betekent dat alleen infrastructuur niet genoeg is. Zoals GSMA’s DG Vivek Badrinath benadrukte: “In 96% van de wereld is de infrastructuur aanwezig… Het wegnemen van de resterende barrières is essentieel om ervoor te zorgen dat deze 3,1 miljard mensen kunnen profiteren van levensveranderende connectiviteit.” ^[175]. De barrières waar hij op doelt zijn vooral betaalbaarheid (van smartphones en databundels) en digitale vaardigheden. In veel landen met lage inkomens is zelfs een eenvoudige smartphone van $30 onbetaalbaar voor arme gezinnen, en data kan een aanzienlijk deel van het maandinkomen kosten ^[176]. Daarnaast is er in sommige gemeenschappen een gebrek aan bewustzijn over wat het internet te bieden heeft of zijn er culturele barrières (bijvoorbeeld: in bepaalde regio’s gebruiken minder vrouwen mobiel internet vanwege sociale normen). Om dit aan te pakken, volgen belanghebbenden verschillende strategieën: sommige operators bieden goedkopere databundels aan of werken samen met overheden aan subsidieregelingen (zoals het Indiase programma om smartphones voor vrouwen op het platteland te subsidiëren). Er zijn ook initiatieven voor digitale vaardigheden – zo organiseren providers in Sub-Sahara Afrika “Internet 101”-clinics om nieuwe gebruikers te leren hoe ze apps veilig en effectief kunnen gebruiken. Startups zijn bezig met het ontwikkelen van ultra-goedkope smartphonesen offline-inhoud voor gebieden met een gebrekkige verbinding. En op het gebied van betaalbaarheid merkt het GSMA-rapport op dat elke 10% verlaging van de apparaatkosten of datakosten een aanzienlijk aantal mensen online kan brengen. Bemoedigend is dat naarmate 4G-telefoons ouder worden, er een secundaire markt voor gebruikte smartphones ontstaat, wat de instapprijs kan verlagen.

Klimaat- & Infrastructuurweerbaarheid: Een andere uitdaging die overlapt met connectiviteit is klimaatweerbaarheid. Hoewel dit op 4–5 oktober niet specifiek voorpaginanieuws was, hebben telecombestuurders op recente conferenties hun zorgen geuit over extreem weer (branden, overstromingen, orkanen) dat mobiele netwerken kan uitschakelen. Zo benadrukte het Canadese Bell hoe hun satelliet-celinitiatief back-up kan bieden in afgelegen gebieden als terrestrische masten worden vernietigd door bosbranden – een scenario dat zich deze zomer afspeelde in de Northwest Territories van Canada. Evenzo investeren Amerikaanse providers in draagbare zendmasten op drones of ballonnen om dekking snel te herstellen na rampen, een concept dat ook aansluit bij 5G NTN. De beveiliging van telecom draait niet alleen om cyber, maar ook om fysieke robuustheid: noodstroom (dieselgeneratoren, accupacks, zelfs zonne-energie op landelijke locaties) is cruciaal. De EU financiert projecten om onderzeese kabels en grensoverschrijdende glasvezelroutes te versterken om sabotage te voorkomen (na de sabotage van de Nord Stream-pijpleiding is de vrees dat onderzeese kabels de volgende zijn).

Samengevat: zelfs nu 5G en verder verbluffende mogelijkheden beloven, gaat het fundamentele werk van netwerken veilig en inclusief houden door. Cyberverdediging moet gelijke tred houden met netwerktechnologie – of dat nu AI-systemen zijn die malware opsporen op 5G-cores of internationale verdragen om door staten gesteunde hacks op telecombedrijven te ontmoedigen. En het overbruggen van de gebruikskloof is net zo belangrijk als het uitrollen van de nieuwste 5G-node – want een netwerk is alleen zo waardevol als de mensen die ervan kunnen profiteren. Beleidsmakers, operators en het maatschappelijk middenveld zullen moeten samenwerken om deze uitdagingen aan te pakken, zodat de GSM-internetrevolutie echt niemand achterlaat.

Bronnen:

FCC “Build America” draadloze infrastructuurvoorstellen (30 september 2025) ^[177] ^[178]; Mintz Telecom Law samenvatting ^[179].
India TRAI multi-band veilingplannen ^[180] ^[181]; Sri Lanka 5G veilingaankondiging ^[182] (Daily Mirror).
Aankondiging van Turkse 5G-veiling – Reuters ^[183] ^[184].
Ofcom mmWave-veiling details (VK) ^[185] ^[186].
CEO van Telefonica roept op tot consolidatie – Reuters-interview ^[187] ^[188].
EU overweegt versoepeling van telecomfusie-regels – Reuters ^[189] ^[190].
BT 5G SA-uitrol en Ericsson radio-uitrol – Mobile World Live ^[191] ^[192].
Verizon–GE Vernova samenwerking voor nutsnetwerk – Mobile World Live ^[193] ^[194].
Vodafone overname van Telekom Romania Mobile – Deutsche Telekom (OTE) persbericht ^[195] ^[196].
Gamcel (Gambia) 4G/5G investering en citaten – The Alkamba Times ^[197] ^[198].
2G/3G uitfasering tijdlijnen in Europa/Turkije – Anadolu Agency overzicht ^[199]; Israël einde-2025 uitfasering plan – CSA Group ^[200] ^[201].
GSMA mobiel internet gebruikskloof rapport – TelecomTV ^[202] ^[203]; citaat van GSMA’s Badrinath ^[204].
Zain Kuwait wereldrecord op afstand chirurgie – Mobile World Live ^[205] ^[206].
Omdia 5G RedCap en netwerk slicing analyse – Mobile World Live samenvatting ^[207] ^[208].
T-Mobile US breidt satellietdienst “T-Satellite” uit – Reuters ^[209] ^[210]; Citaat van T-Mobile VP Jeff Giard ^[211].
Bell Canada & AST SpaceMobile satellietbeltest – Telecoms.com ^[212] ^[213].
Europese telecom versus Starlink interferentie zorgen – Mobile Ecosystem Forum nieuws ^[214] ^[215].
U.S. Secret Service verijdelt SIM-kaart netwerkbedreiging – WEF cybersecurity nieuws ^[216] ^[217].
Chinese hackers in Amerikaanse telecomnetwerken – Reuters ^[218] ^[219].
SK Telecom datalek en reactie – Reuters ^[220] ^[221].

Wireless Basics - GSM, CDMA, and LTE

Bekijk deze video op YouTube.

References